Maurycy Markusfeld (1849-1900) – adwokat przysięgły w Płocku w latach 1889-1900. Był synem cenionego doktora medycyny i pierwszego lekarza szpitala św. Walentego w Kutnie w latach 1844-1850 Samuela Stanisława Markusfelda (1810-1880) oraz Emilii z Lewensztajnów. Maurycy Markusfeld był absolwentem Wydziału Prawa Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Stanowisko […]
Beniamin Koryto (ur. 1802, Sochaczew) i Tyla z domu Sierota (ur. 1804, Służewo) byli pierwszymi przedstawicielami rodziny Koryto, którzy osiedlili się w Płocku (więcej na temat rodziny Koryto: link ). Jeden z ich synów – Izrael (ur. 1847) poślubił Gitlę Taubę z domu Szmiga (ur. […]
Maksymilian Eljowicz (1890-1942) – artysta malarz, urodził się w Raciążu jako syn rzemieślnika Chaima Pinkasa. Na początku XX wieku jego rodzina przeniosła się do Płocka. Tu Maksymilian podjął naukę, następnie pracę w zakładzie zegarmistrzowskim. Ponieważ od najmłodszych lat przejawiał wybitne zdolności do malarstwa i rysunku, rozpoczął studia w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, pod kierunkiem Stanisława Lenca. Edukację artystyczną kontynuował w Paryżu i Monachium. Swoje prace wystawiał w Warszawie i Płocku, m.in. podczas Wystawy Sztuki Płocczan w KAP-ie w 1932 roku. Malował portrety, pejzaże, akty i martwe natury. Istotną rolę w jego malarstwie odgrywała barwa. Był wykładowcą na Kursach Rysunku i Malarstwa w Warszawie, które działały przy Żydowskim Towarzystwie Krzewienia Sztuk Pięknych. Zajmował się także dekoracją wnętrz i witryn sklepowych. Jego przyjaciółmi byli Icchok Lejb Perec oraz Noach Dawidsohn. W okresie okupacji Maksymilian Eljowicz przebywał w warszawskim getcie. Wraz z żoną Stefanią z Frendlerów (ur. 1898) i synem został zamordowany w Treblince. Jego prace znajdują się m.in. w Towarzystwie Naukowym Płockim, Muzeum Diecezjalnym w Płocku oraz Żydowskim Instytucie Historycznym im. E. Ringelbluma w Warszawie.
Bibliografia:
Askanas K., Sztuka Płocka, Płock 1991
Mórawski K., Kartki z dziejów Żydów warszawskich, Warszawa 1993
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Dr Roman (Rywen) Pakuła był synem Mojżesza Arona i Enty, w Płocku rodzina mieszkała przy ul. Grodzkiej 4. Poniżej publikujemy dwa teksty poświęcone postaci tego niezwykłego płocczanina i cenionego naukowca. Doktor Roman Pakuła – rys biograficzny przygotowany przez współpracowników z Wydziału Mikrobiologii na Uniwersytecie w […]
Jakub Zysman (1861-1926) – lekarz i społecznik, zwany „doktorem Judymem z Klimontowa”, urodził się w Zakroczymiu jako syn Hersza Bera Zysmana i Łai z Przysucherów. W latach 70. XIX wieku jego rodzina przeniosła się do Płocka. Jakub miał dziewięcioro rodzeństwa: braci Chaima (ur. 1862), Majera […]
Symcha Guterman (biogram Symchy – link) urodził się 1 września 1903 roku w Warszawie, jako syn talmudysty Menachema Mendla (ur. ok. 1870) i Bajli Gitli z Fiszmanów (ur. ok. 1872). Jego matka pochodziła z zamożnej rodziny z Kozienic nad rzeką Zagożdżonką, gdzie jej ojciec – Berek Fiszman (ur. 1831) posiadał młyn. Gutermanowie byli wielodzietną (prócz Symchy dziećmi Menachema Mendla i Bajli Gitli byli: Jankiel, Szlomo, Idka, Chaja, Mindla i Sara), kochającą, ciepłą i solidarną rodziną, w której panowała atmosfera miłości i oddania. W czasie I wojny światowej przenieśli się do Płocka, gdzie mieszkał brat Menachema Mendla – Rachmil (ur. 1875), który zawodowo zajmował się wyrobem koszyków (jego firma była zarejestrowana przy ulicy Szerokiej pod numerem 57). Symcha Guterman, po odbyciu służby w piechocie Wojska Polskiego, założył w Płocku warsztat trykotarski, w którym pracowała również jego matka i siostry. W 1930 roku był jednym ze współzałożycieli płockiego oddziału organizacji Frajhajt. Jako członek jej zarządu, stał się znanym w mieście aktywistą w zakresie działalności kulturalno-oświatowej.
W 1933 roku Symcha ożenił się z płocczanką Ewą Alterowicz (ur. 1908), córką Jakuba (1844–1919) i Nechy z Tyszmanów (ur. 1858). Rodzina matki Ewy pochodziła z Płońska. Ojcem Nechy był krawiec Nuchem Tyszman (ur. ok. 1834), matką Frajdla z Szostaków (ur. ok. 1832). Necha wyszła za mąż za pochodzącego ze wsi Młotkowo Jakuba w 1885 roku. Młodzi małżonkowie zamieszkali w Płocku przy ulicy Jerozolimskiej, a w 1886 roku urodził się ich pierwszy syn Pinkus. Necha i Jakub byli zarazem rodzicami Icka Szlamy (ur. 1892), Mojżesza (ur. 1895), Eliasza (ur. 1898), Sury (1889–1905) i Czarnej (ur. 1896). W okresie dwudziestolecia międzywojennego Icek Szlama Alterowicz pracował w Płocku jako drukarz, Eliasz Alterowicz – jako krawiec (wraz z żoną Tyszlą i córkami Chaną i Fradel mieszkał przy ulicy Kwiatka 59), Icek Szlama Alterowicz, żonaty z Gitlą z Cynamonów (ich dziećmi byli Abram Hersz i Barbara Miriam), z zawodu był zecerem. Czarna Alterowicz w 1927 roku wyszła za mąż za pochodzącego z Gostynina krawca Joska Jesiona.
Ewa Guterman utrzymywała się z krawiectwa. Wraz z Symchą i urodzonym w roku 1935 synem Jakubem mieszkali w parterowym domu u wylotu ulicy Sienkiewicza, nieopodal seminarium duchownego. Naprzeciwko mieszkali krewni ze strony Ewy: pochodząca z Kosemina Szajna Fuks z domu Alterowicz (ur. 1858) z córką Małką (ur. 1889) i jej dziećmi z pierwszego małżeństwa z Dawidem Józefem Chuczerem – Chaną Łają (Lodką) (ur. 1920) i Ickiem (ur. 1914) oraz dziećmi z drugiego małżeństwa – Jakubem Grosmanem (ur. 1928) i Sarą Grosman (ur. 1930).
Symcha Guterman poległ w powstaniu warszawskim 1 sierpnia 1944 roku. Pozostawił cenny pamiętnik, w którym spisał okupacyjne losy płockich Żydów. Ewa Guterman, która po wojnie wyszła za mąż za Szlomo Chaima Grzebienia, w latach 1945–1949 była członkinią zarządu Komitetu Żydowskiego w Płocku. W 1950 roku wyemigrowała z mężem i synem do Izraela. Jakub Guterman – artysta malarz i ilustrator, który jest członkiem kibucu Haogen, utrzymuje stały kontakt z Polską i często odwiedza rodzinne miasto, darząc je ogromnym sentymentem. II wojnę światową przeżyła także Lodka Chuczer, która była dla Jakuba Gutermana „drugą matką”. W 1950 roku wraz z mężem Felkiem wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych.
Zdjęcia ze zbiorów prywatnych Jakuba Gutermana:
Zofia Pakuła z domu Graubart była córką Abrama Nusena vel Natana (ur. 1886) i Chaji (ur. 1891). Miała starszą siostrę Jadwigę (ur. 1918). Rodzina Graubardów mieszkała przy ulicy Sienkiewicza 8. Natan Graubard był kupcem zbożowym, właścicielem składu nasion oraz nieruchomości przy ulicy Kwiatka 42. O […]
Icek Nierób urodził się 1 stycznia 1925 roku w Płocku, jako syn Abrahama i Ryfki (Reginy) z Pencherków. Abraham i Ryfka byli także rodzicami Beli (ur. 1918 rok), Miriam (ur. 1920 rok), Leona (ur. 1922 rok), Tercy (siostra bliźniaczka Icka, zmarła w 1926 roku), Romy […]
19 kwietnia 2020 r. przypada 77. rocznica wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim. W związku z rocznicą, przypominamy o dwóch postaciach z regionu płockiego, których działalność związana była z gettem w Warszawie.
Pochodzący z Wyszogrodu Bronek (Boruch) Szpigel (1919–2013, na zdjęciu po prawej) był jednym z działaczy ruchu oporu w getcie warszawskim i uczestnikiem powstania, które wybuchło 19 kwietnia 1943 roku. Przed wojną należał do lewicowej organizacji Bund, przyjaźnił się z Markiem Edelmanem. Od października 1942 roku był członkiem Żydowskiej Organizacji Bojowej. W powstaniu walczył w rejonie Smoczej, Nowolipek i na Lesznie. Na Nowolipiu zdetonował jedną z dwóch min posiadanych przez bojowców.
29 kwietnia opuścił getto, od maja do października 1943 roku walczył w oddziale partyzanckim w Lasach Wyszkowskich. W czasie powstania warszawskiego przebywał na ulicy Żelaznej 64. Po wojnie mieszkał w Kanadzie.
Z historią warszawskiego getta związana jest też postać Izaaka Bernsztejna (1900-1943, na zdjęciu po lewej). Był on pochodzącym z Płocka prawnikiem, nauczycielem i publicystą. W okresie okupacji niemieckiej przebywał w getcie. Był współpracownikiem Emanuela Ringelbluma, pisał do kroniki warszawskiego getta. W Archiwum Ringelbluma znaleziono dwa eseje jego autorstwa: “Warszawa – 1941 r.” i “Kelsmski Kaznodzieja”. Bernsztejn zginął wraz z rodziną w getcie, w dokładnie nieznanych okolicznościach.
Tak pisał w swoim eseju “Głód w Warszawie”:
„… Widziałem dzisiaj czarny wóz; otwarte drzwi pozwoliły mi zobaczyć trumnę ze zwłokami. Pośpieszała za nim kobieta pozbawiona sił, szlochając do siebie. Ulica pełna ludzi, którzy na nią patrzyli i słyszeli jej płacz, zdziwiona, ale milcząca. Biegła, ciągnęła się za trumną, jak ranny ptak, a wszyscy wokół niej gapili się. Mój przyjaciel powiedział mi dzisiaj, że z ośmioosobowej rodziny jego sąsiadów pozostały tylko dwie osoby: matka i jej syn. Nie wiedział, kogo z tych dwojga wpierw zabierze głód. I chodzą tak, matka i syn, z żółtawymi, wysuszonymi ciałami, świecącymi się niczym fosfor…”
Bibliografia:
Grupińska A., Odczytanie Listy. Opowieść o powstańcach żydowskich, Kraków 2002
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Fragment eseju “Głód w Warszawie”: http://www.zchor.org
Dawid (Devi) Tuszyński – artysta malarz i mistrz miniatury, urodził się w Brzezinach 17 września 1914 roku (według zapisów zawartych w księdze meldunkowej dla miasta Brzezin), jako syn Icka Tuszyńskiego (ur. 1879) i pochodzącej z Płocka Sury z Bajboków (ur. 1890). Wkrótce po jego narodzinach […]
