Ulica Kwiatka
Pierwsza historyczna wzmianka świadcząca o obecności Żydów w Płocku pochodzi z 1237 roku. Zachowała się ona w dokumencie lokacyjnym miasta, wystawionym przez biskupa Piotra I, w którym ustalono, że granice miasta są zaś od grobów, które są wzdłuż drogi prowadzącej do Czerwińska, aż do studni kościoła Wojsławy i drugiej studni żydowskiej i całego ogrodzenia, które prowadzi do wspólnej drogi znajdującej się obok kościoła dominikanów. Zorganizowana gmina żydowska w Płocku powstała dopiero w wieku XVI. Żydzi mieszkali wówczas przy ulicy Żydowskiej, położonej równolegle do Starego Rynku, po jego wschodniej stronie. W XVII wieku powstała wydzielona administracyjnie enklawa ludności żydowskiej w Płocku, obejmująca ulicę Żydowską, Bielską i Tylną oraz płytkie działki na zapleczu parcel przyrynkowych, tworzące drugi front ulicy Żydowskiej. Z 1803 roku zachował się plan „miasta żydowskiego” w Płocku, ukazujący kwartał miasta między ulicami Żydowską, Bielską, Jerozolimską i Tylną. Według planu dzielnica żydowska obejmowała 77 posesji.
W 1793 roku, w wyniku drugiego rozbioru Polski, Płock dostał się pod panowanie Prus. W latach 1793-1809 rząd pruski, dążąc do rozszerzenia obszaru zurbanizowanego poprzez uporządkowanie i przyłączenie przedmieść, opracował kilka planów regulacji miasta, uwzględniających wyburzenie średniowiecznych murów obronnych wokół śródmieścia, które wówczas mocno krępowały komunikację i rozwój Płocka. Linię zabudowania ulicy Kwiatka oznaczono na najstarszym zachowanym planie miasta Płocka wykonanym w 1793 roku przez inspektora budownictwa Göppnera. Na znacznej długości nowo projektowana ulica była równoległa do muru obronnego, załamywała się na wprost pałacu biskupiego i dochodziła do ulicy Tumskiej. Projekt ulicy Kwiatka pojawia się następnie na planie budowniczego Schönwalda z 1798 roku – ulica Kwiatka zaczyna się tu przy bramie Wyszogrodzkiej, u wylotu ulicy Tadeusza Kościuszki, i biegnie równolegle do murów obronnych, obejmując z obu stron fosę. Ówczesne pruskie władze zaaprobowały i w znacznej mierze urzeczywistniły projekt regulacji miasta sporządzony w 1803 roku przez Schmida – ulica Kwiatka została tu zaprojektowana z utworzeniem sporego placu pomiędzy ulicą Bielską i placem Reformackim.
8 listopada 1811 roku książę warszawski Fryderyk August wydał dekret, na mocy którego w Płocku utworzono rewir żydowski. Artykuł I dekretu określał ulice, na których ludność wyznania mojżeszowego mogła mieszkać. Były to: Jerozolimska (od Rynku Staromiejskiego do ulicy zwanej Przykop), Synagogalna, Tylna, Przykop (od Bielskiej aż do Tumskiej), Więzienna (od klasztoru oo. Reformatów do Tumskiej), Ostatnia (od Reformatów do Tumskiej), Bielska (od Przykopu „aż w pole”) oraz Mojżeszowa (od Przykopu do Ostatniej).
Spośród wyżej wymienionych główną ulicą dzielnicy żydowskiej, zarazem główną ulicą Płocka łączącą nową dzielnicę ze starym miastem, stała się ulica Przykop. Ulicę tę zwano następnie Nową (nazwa współistniała z nazwą pierwotną), niekiedy stosowano określenie „ulica Nowa nad Przykopem”. W latach 30. XIX wieku ulicę zaczęto nazywać Szeroką, co stanowiło odzwierciedlenie jej charakteru topograficznego. W połowie XIX wieku ulica Szeroka, którą nazywano bazarem miasta, była jedną z najbardziej zabudowanych ulic Płocka.
W 1935 roku przemianowano ją na ulicę Józefa Kwiatka, aby uczcić pamięć działacza socjalistycznego i dziennikarza, który urodził się w Płocku w 1874 roku i mieszkał wraz z rodziną w domu pod numerem 45. W czasie II wojny światowej nastąpiła ponowna zmiana jej nazwy na Breite Strasse. W 1940 roku weszła w skład getta, które Niemcy zlikwidowali w 1941 roku, wywożąc do obozów zagłady tysiące płockich Żydów. 23 marca 1994 roku, w trakcie obrad Komisji ds. Nazewnictwa Ulic, pojawiła się propozycja przywrócenia ulicy Kwiatka nazwy Szeroka, która jednak upadła.
Ulicę Kwiatka przed wojną porównywano do warszawskich Nalewek. Był to ruchliwy trakt komunikacyjny, z licznymi sklepami, warsztatami, punktami usługowymi i gastronomicznymi. Według danych z roku 1937 działało tu 145 placówek handlowych i zakładów rzemieślniczych różnych branż.
Ulica Józefa Kwiatka stanowiła serce żydowskiej dzielnicy w Płocku. Przy ulicy funkcjonowała szkoła żydowska (bożnica), prywatne domy modlitwy, chedery, siedziby m. in. Żydowskiego Stowarzyszenia Pogrzebowego Bieker Chajlim, Żydowskiego Towarzystwa Gimnastyczno-Sportowego Makabi oraz Stowarzyszenia Robotniczego Wychowania Fizycznego „Jutrznia”. Płocczanie pochodzenia żydowskiego byli nie tylko właścicielami kamienic przy ulicy Kwiatka, ale dominowali wśród jej mieszkańców oraz właścicieli placówek handlowych i zakładów rzemieślniczych. Księgi ludności stałej miasta Płocka odnotowują (dla okresu 1878-1897) ponad 13,700 osób pochodzenia żydowskiego zameldowanych przy ulicy Szerokiej. Z kolei spis sporządzony w przededniu II wojny światowej wykazał 3378 osób mieszkających przy tej ulicy. Wśród licznych mieszkańców nie brakowało osób wybitnych, takich jak Aron Pinkus Kohnsztam, Artur Ber, Mieczysław Themerson czy Józef Kwiatek, którzy na trwałe zapisali się w historii miasta.
W drugiej połowie XX wieku ulica Józefa Kwiatka została przebudowana: wymieniono i rozbudowano podziemne sieci wodno-kanalizacyjne, centralnego ogrzewania, gazu, kabli telekomunikacyjnych i energetycznych. Od wiosny 1997 roku do końca września 1999 roku wybudowano ciąg stylizowanych kamieniczek o charakterze mieszkalno-usługowym pomiędzy ulicą Kwiatka i Staromiejską. W lutym 2005 roku opracowano wstępny kompleksowy plan rewitalizacji Starego Miasta, w którym poza dzielnicą staromiejską z okresu średniowiecza z placami Stary Rynek, plac Gabriela Narutowicza i Plac Trzystu Straconych, objęto nabrzeże Wisły wraz ze skarpą wiślaną, a także m. in. całą ulicę Tumską i Józefa Kwiatka. W drugim półroczu 2006 roku wykonano remont elewacji budynku przy ulicy Józefa Kwiatka 9. W ramach rewitalizacji Starówki we wrześniu tego samego roku została wyremontowana i zmodernizowana zabytkowa pierzeja przy ulicy Józefa Kwiatka 15–25, z narożną kamienicą zwaną Domem Rabina. W konkursie Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa Budowa Roku 2006 MTBS sp. z o. o. w Płocku otrzymało wyróżnienie za rewitalizację tego obiektu. Największą inwestycją w obrębie Starego Miasta prowadzoną w ramach rewitalizacji tego rejonu Płocka była budowa w latach 2009-2012 kompleksu kamienic u zbiegu ulic Sienkiewicza, Bielskiej i Kwiatka zwanych Złotym Rogiem.
Bibliografia:
Nowak-Dąbrowska G., Okno na Kwiatka. Ulica Józefa Kwiatka w Płocku od początku XIX wieku do 1939 roku – ludzie i zabudowa, Płock 2019
