Samuel Nadel urodził się w wielodzietnej rodzinie żydowskiej, jako syn krawca Nuty Wolfa Nadela (1815-1879) i Sury Temy z domu Zylberman (ur. 1825). Rodzina Nadel mieszkała przy ulicy Kolegialnej 12 – w kamienicy, której właścicielem w latach 1854-1855 był znakomity lekarz pochodzący z Działoszyc koło […]
W dniu dzisiejszym odbył się pierwszy w historii powojennej Polski Marsz Pamięci w Gostyninie, w którym potomkowie gostynińskich i gąbińskich Żydów, wraz z mieszkańcami miasta w symboliczny sposób upamiętnili ofiary Holokaustu. Wydarzeniu towarzyszyło odsłonięcie tablicy upamiętniającej Józefę Gierblińską. Dzięki jej odwadze i poświęceniu II wojnę […]
Mój prapradziadek Beniamin Koryto (urodzony w 1802 r. w Sochaczewie) i moja praprababka Tyla (z domu Sierota, urodzona w 1804 r. w Służewie) jako pierwsi z rodu Koryto osiedlili się w Płocku. Mieli sześcioro dzieci: Joela, Surę Łaję, Ryfkę, Hersza, Ruchel i Izraela.
Izrael, mój pradziadek (urodzony w 1847 r.) ożenił się z Gitlą Taubą (z domu Szmiga, urodzoną w 1854 r.) Mieli jedenaścioro dzieci: Jakuba Józka, Moszka, Fajbusza, Duwet, Beniamina, Joela, Mortkę Lejba, Etkę, Ruchęa, Libę Racę i Abrama Chaima. Izrael był tokarzem, kierownikiem warsztatu i artystą. Rzeźbił wszelkiego rodzaju przedmioty z drewna. Większość dzieci Izraela i Gitli Tauby opuściła Polskę między dwiema wielkimi wojnami i wyemigrowała do USA, Argentyny i Anglii. Izrael zmarł prawdopodobnie pod koniec lat dwudziestych, a jego żona Gitla Tauba wyemigrowała do USA i mieszkała w pobliżu syna Moszka (później – Morrisa). W Płocku pozostał tylko Mortka Lejb, Ruchla i ich rodziny.
Mój dziadek Mortka Lejb (ur. 1879) ożenił się z Perlą (z domu Dzwonek, urodzoną w 1880 r. w Dobrzyniu nad Wisłą). Przenieśli się do Raciąża (małego miasteczka niedaleko Płocka) i urodziło się tam ich siedmioro dzieci: Ryfka i jej brat bliźniak Hersz Jankief, Ruchla (Rosa Fajga), Chaja Sura, Icek, Beniamin i Izrael. W latach dwudziestych wrócili do Płocka i mieszkali na ulicy Szerokiej (obecnie ul. Kwiatka). Mortka Lejb był krawcem i kierownikiem warsztatu. Icek poszedł w ślady ojca i również został krawcem.
W tym czasie Płock stanowił poniekąd mikrokosmos świata żydowskiego i prawie każda żydowska grupa ideologiczna lub ruch młodzieżowy miała tam swoją reprezentację. Moja matka Ryfka była aktywną członkinią ruchu „Freiheit” („Wolność”). W związku z tym przybyła do Izraela jako pionierka w 1933 r. Jej dwie kuzynki – córki cioci Ruchli o imieniu Nauma (Neomi) i Syma również przybyły do Izraela w latach 30. XX wieku. Byli jedynymi, którzy przeżyli ze swoich rodzin. Wszyscy pozostali członkowie dwóch rodzin zginęli podczas Holokaustu.
Dziś potomkowie rodziny Koryto są rozproszeni po całym świecie.
Pnina Stern, Izrael
Józef Rogozik urodził się w 1875 roku w Międzyrzeczu, jako syn Chaima i Ruchli. Był współzałożycielem (w 1914 roku) Komitetu Niesienia Pomocy Żydom w Płocku i Towarzystwa Udzielania Bezpłatnej Pomocy Lekarskiej Ubogim Żydom. W 1916 roku został wybrany do zarządu Gminy Żydowskiej w Płocku oraz […]
W poniedziałek 20 maja potomkowie gostynińskich i gąbińskich Żydów, Burmistrz Miasta Gostynina i inicjatywa Wielokulturowy Gostynin zapraszają na marsz upamiętniający zagładę gostynińskich Żydów: “Wraz z kilkudziesięcioosobową grupą gości z Izraela, Stanów Zjednoczonych i krajów europejskich chcemy w symboliczny sposób, w cichym marszu, upamiętnić zagładę gostynińskich […]
Fabiusz Margulies (1892-1943) – przedsiębiorca, kierownik Fabryki Maszyn Rolniczych w Płocku. Był synem pochodzącego z Łodzi Maurycego Marguliesa (1856-1933) oraz Frajdy z Ejzenbergów (ur. 1861).
Siedziba firmy Marguliesów mieściła się przy ulicy Tumskiej. W swojej ofercie miała m.in. żelazne osie toczone do bryczek i powozów, kosy do sieczkarń, lemiesze, pługi, kultywatory, brony, a także konwie do mleka, grabie automatyczne, wialnie czy piekarniki ekonomiczne „półgodzinne”. Dział mechaniki przedsiębiorstwa przeprowadzał remonty lokomobili. Od początku XX wieku fabryka posiadała także odrębny dział produkujący koła i wozy – według danych z 1934 roku była to najstarsza w Polsce fabryka kół wozowych.
Fabiusz Margulies po śmierci ojca przejął wraz z braćmi Izaakiem (ur. 1888) i Czesławem (ur. 1887) kierownictwo fabryki. Pełnił zarazem funkcję prezesa Żydowskiego Towarzystwa Gimnastyczno-Sportowego Makabi, które wspierał finansowo.
Zginął w getcie w Częstochowie w 1943 roku.
Bibliografia:
Nowak G., Wojciechowska A., Żydowski Płock – architektoniczne wizje i realizacje, Płock 2014
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Icek Nelkin (ur. 1886) wraz z żoną Małką z Finkelsztejnów (ur. 1877) i dziećmi: Dwojrą (ur. 1911), Mordką (ur. 1915), Anną (ur. 1918), Maurycym (ur. 1921) i Leonardem (ur. 1924) przed wojną mieszkali przy ulicy Grodzkiej 8 w Płocku. Icek był z zawodu handlarzem. Prapradziadek […]
Jesienią 2016 roku z pejzażu miasta Płocka zniknęła charakterystyczna kamienica usytuowana przy ulicy Kolegialnej 28, w której przed wojną mieściło się żydowskie gimnazjum. Warto w skrócie przypomnieć historię tego miejsca, które przez dwie dekady związane było z historią płockich Żydów. Na początku XIX wieku właścicielami […]
Na początku lat 20. XIX wieku na placu przy obecnej ulicy Grodzkiej 8 została wzniesiona murowana kamienica. Za inwestycją stał kupiec Mateusz Kalinowski, który w roku 1798 wydzierżawił ten plac od Sióstr Miłosierdzia. W 1826 roku kamienicę nabył jego zięć – Józef Jędrzejewicz, sekretarz Sądu Kryminalnego Sprawiedliwości Województwa Płockiego i Augustowskiego. W 1832 roku nieruchomość kupili Wilhelm i Anna małżonkowie Blankensztajn. Wilhelm Blankensztajn (ok. 1792-1850), który był majstrem profesji piekarskiej, pochodził z Poczdamu. Od 1855 roku właścicielem nieruchomości był Gustaw Kluge (ok. 1810-1856). W połowie XIX wieku mieszkał tu piekarz Moritz Schmidt, zegarmistrz Emanuel Dreysohn, akuszerka Józefa Borowska, krawiec Kacper Chrzanowski, utrzymująca szkołę dla dziewcząt Katarzyna Popławska oraz szewc Józef Gierbliński. Po śmierci Gustawa Kluge jego własność odziedziczyły córki Emilia i Zenobia oraz syn Julian Kluge. Na licytacji w 1861 roku nabył ją Maurycy vel Moritz Schmidt. W latach 1875-1876 została wzniesiona nowa kamienica frontowa. Na placu, według danych z roku 1876, stały także trzy dwupiętrowe murowane oficyny, jedna jednopiętrowa oraz murowany spichrz. Po śmierci Maurycego Schmidta właścicielami nieruchomości zostali wdowa Amelia z domu Hinc oraz Rudolf i Lidia – jego dzieci. W latach 1887-1891 została wzniesiona nowa murowana trzypiętrowa oficyna (od strony ulicy Gimnazjalnej – obecnie Małachowskiego) oraz frontowy murowany dwupiętrowy dom przy ulicy Gimnazjalnej. Od Schmidtów nieruchomość nabył następnie Ludwik Cylke.
Ostatnim przedwojennym właścicielem nieruchomości (od 1918 roku) był Lewek Kilbert, urodzony 5 czerwca 1882 roku we wsi Wiskiennice (gmina Żychlin), syn Jakuba i Hycy z domu Herszkowicz. Kilbert był członkiem zarządu stowarzyszenia Pokój Wiernym Izraelitom, prezesem gminy żydowskiej i szkoły Isoda Tora, dyrektorem Banku Kupieckiego Spółdzielczego przy ulicy Tumskiej 16. Jego żoną była Szajna Gitla z Majeranców, córka Nusena i Złaty z domu Makower, urodzona 31 maja 1876 roku. Przy ulicy Grodzkiej 8 w latach 20.-30. XX wieku działały sklepy owocowe Mojżesza Gelibtera i Hersza Robaka, zakład zegarmistrzowski Mosesa Jakuba Globusa, bławatny Lewka Kilberta oraz skład farb Chaima Strzałki. Według danych z końca sierpnia 1939 roku mieszkańcami nieruchomości byli m.in. Berek Becak, Abram Moszek Budnik, Lewek Kilbert, Masza Bajla Szymańska, Josef Chaim Strzałka, Abram Sakwa, Abram Luzer Szechtman, Eliasz Wolf Zylberberg, Salomon Szoel Sztern, Rubin Mundsztuk i Kiwa Kenigsberg.
Lewek Kilbert i jego żona w czasie wojny zostali wysiedleni do getta w Warszawie, gdzie zmarli na tyfus plamisty. W czasie wojny śmierć poniósł także brat Lewka Kilberta – Moszek (ur. 1890), który został wysiedlony do Bodzentyna, a następnie zamordowany w Treblince 16 listopada 1942 roku, oraz jego żona Dobra Frajda z Bernsztajnów (ur. 1885 roku). Wojnę przeżył bratanek Lewka Kilberta (syn Doby Frajdy i Moszka) – Lejb Kilbert.
W podwórzu nieruchomości znajduje się unikatowa kuczka w stylu modernistycznym – jedna z nielicznych zachowanych w przestrzeni miasta Płocka.
Sumienna, pilna, zdolna, pracowita, oddana pracy szkolnej… W ten sposób płocczanie postrzegali Maszę (Marię) Bromberger, o czym świadczą zachowane archiwalne dokumenty. Masza urodziła się w 1895 roku, jako córka Trajtela i Karoliny z Lewinów. Nauki początkowe otrzymała w domu rodzinnym. Od 1904 do 1910 roku […]
