Bolszewicy nacierali na miasto. Słychać było strzały artylerii. Lada chwila mogli dotrzeć do nas. W naszym domu na pierwszym piętrze były biura intendentury wojskowej. Pracowało tam kilku oficerów Polaków i dwaj bracia Narwowie – Żydzi. Lokatorzy – Polacy zabrali oficerów polskich, przebrali ich w cywilne […]
Pierwsza historyczna wzmianka świadcząca o obecności Żydów w Płocku pochodzi z 1237 roku. Zachowała się ona w dokumencie lokacyjnym miasta, wystawionym przez biskupa Piotra I, w którym ustalono, że granice miasta są zaś od grobów, które są wzdłuż drogi prowadzącej do Czerwińska, aż do studni […]
Nachman Celner (Selner) urodził się w 1874 roku w Raciążu, jako syn Szmula (1824-1893) i Chany Ruchli z domu Tajfel. Z zawodu był krawcem-czeladnikiem, który z przerwami pracował w Londynie. Z miastem tym związany był także jego krewny Wolf Majer Celner (ur. 1839 rok), który wraz z żoną Łają z Pociechów (ur. 1841 rok) oraz synami Senderem Fabisem (Simonem) i Chilelem Fiszelem (Philipem) jako pierwszy z rodziny wyemigrował do Anglii.
Żoną Nachmana była Cylka Sarna, która według aktu zeznania o urodzeniu, przyszła na świat w Drobinie w roku 1873, w rodzinie Abrama Icka i Liby Sarnów. 16 listopada 1930 roku Nachman i Cylka wzięli ślub w Płocku, choć ich związek trwał już wówczas od niemal 30 lat.
Nachman i Cylka byli rodzicami siedmiorga dzieci. Ich syn Abram Izak (Abe) Celner, który urodził się 29 lipca 1901 roku w Londynie (w okręgu St. George in the East), 29 kwietnia 1927 roku ożenił się z płocczanką Esterą Żwirek (ur. 1906 rok), córką Jakuba Chaima i Ejdli z domu Cypel. W 1928 roku urodziła się ich córka Ejdla. Małżonkowie mieszkali w Płocku przy ulicy Nowy Rynek 6.
Abram Izak z zawodu był krawcem. Jego brat Szmuel (Sam), urodzony w 1903 roku w Londynie, ożenił się z Jetką Krasiewicz (ur. 1898 rok), córką Lewka i Rechmy z Kutmacherów. W 1926 roku urodził się ich syn Pajsech, dwa lata później Juda Urin. Szmuel z żoną i dziećmi mieszkał przy ulicy Niecałej 3 w Płocku. Był wyrobnikiem, pracował w sadzie. Jetka Krasiewicz miała sześcioro rodzeństwa – cztery siostry: Chanę, Surę, Pessę i Fajgę Rachelę oraz dwóch braci, z których jeden miał na imię Moszek Hersz (w 1939 roku w Płocku ożenił się z Ejdlą Iską Pasek, córką Chaima Barucha i Ryfki z Kazryelów). Z kolei Chana Krasiewicz wyszła za mąż za Mejera (Maxa) Celnera – brata Szmuela i Abrama Izaka. Lewek Krasiewicz zawodowo zajmował się produkcją lasek.
Bracia Abram Izak, Szmuel i Mejer wyemigrowali wraz z rodzinami przed wybuchem II wojny światowej do Londynu. Tu Szmuel pracował jako krawiec, Mejer był szewcem, a Abram Izak sprzedawał ubrania dla dzieci. W Londynie mieszkał także brat Nachmana Celnera – Moszek z żoną Polly. Nachman miał także starszą siostrę imieniem Sura Ryfka, która w 1888 roku wyszła za mąż za mieszkańca Raciąża Jonasa Grynfelda. Zmarła w 1894 roku.
Nachman i Cylka byli zarazem rodzicami Jejkiewa, który przyszedł na świat w 1912 roku w Raciążu oraz Liby. Nieznane są imiona pozostałej dwójki rodzeństwa. Nachman Celner zmarł w 1937 roku. Prawdopodobnie został pochowany na cmentarzu żydowskim w Raciążu (w płockich dokumentach brak jest informacji na temat jego zgonu).
Ostatni ślad rodziny Celnerów w Płocku to zapis dotyczący Cylki Celner i jej syna Jejkiewa – mieszkańców domu przy ulicy Kwiatka 41, powstały w związku ze spisem wszystkich mieszkańców miasta wykonanym jesienią 1939 roku przez okupanta hitlerowskiego.
Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczno-Sportowe Makabi, które było najbardziej znanym i najliczniejszym klubem sportowym w Płocku, powstało w 1915 roku. Jego założycielami byli Leon Goldberg, Kurt Kazen, Wilhelm Marienstrass, Juda Pszenica, Maurycy Płońskier, Berek Zeligman oraz Izrael Penzel. Organizacja odgrywała ważną rolę w życiu sportowym młodzieży żydowskiej […]
Fragment panoramy Wyszogrodu z majestatycznie wznoszącym się nad miasteczkiem nieistniejącym już dziś budynkiem synagogi – to zapowiedź nowego projektu realizowanego przez Fundacja Nobiscum. Zaczynamy oficjalnie pracę nad nowym, dwujęzycznym przewodnikiem: “Śladami Żydów Mazowsza”! ✡️ Przewodnik zaprezentuje synagogi, cmentarze żydowskie czy mykwy, ale również budynki, w […]
Mendel Jakub Perelgryc (ur. 1873 rok) był synem Icka Szlamy (ur. 1828 rok) i Ruchli Chany z domu Gracz (ur. 1841 rok), która pochodziła z Lipna. Jego bratem był Chaskiel Perelgryc (1864-1937) – właściciel posesji przy ulicy Warszawskiej 21 oraz Bielskiej 6, znany w Płocku działacz społeczny, współzałożyciel Żydowskiego Stowarzyszenia Pogrzebowego Bieker Chajlim. Hinda Małka Radzik (ur. 1880 rok) pochodziła z wielodzietnej rodziny żydowskiej. Jej ojcem był handlarz Hersz Wolf Radzik (ur. 1854 rok), matką Chaja z Kozów (ur. 1853 rok). Hinda Małka miała czworo rodzeństwa: siostry Kajlę (ur. 1881 rok), Pessę (ur. 1883 rok) i Ides (ur. 1886 rok) oraz brata Szlamę (ur. 1889 rok). Pessa Radzik w 1908 roku wyszła za mąż za Mendla Strzyga – ich syn Lewi (ur. 1911 rok) był kupcem zbożowym.
Mendel Jakub i Hinda Małka małżonkowie Perelgryc byli rodzicami Lejbusza Eliasza (ur. 1901 rok), Chany Racheli (ur. 1903 rok), Miriam Ryfki (ur. 1904 rok) oraz Motela (ur. 1911 rok). W 1910 roku Mendel Jakub i Hinda Małka kupili płocką nieruchomość przy ulicy Józefa Kwiatka 3, która aż do wybuchu II wojny światowej stanowiła własność ich rodziny.
Najmłodszy syn Mendla Jakuba i Hindy Małki – Motel w okresie dwudziestolecia międzywojennego pracował jako ślusarz-mechanik. Jego żoną była Chaja Sura z Moszkowiczów (ur. 1914 rok). Lejbusz Eliasz oraz Miriam Ryfka wyemigrowali do Izraela (kolejno w 1925 i 1936 roku). Chana Rachela wyszła za mąż za Lejbę Pszenicę.
Motel Perelgryc w okresie okupacji hitlerowskiej został deportowany do Treblinki, gdzie brał udział w powstaniu zbrojnym, które wybuchło 2 sierpnia 1943 roku. Zginął bohaterską śmiercią na terenie obozu Treblinka II. W czasie Holokaustu zginęła także Chana Rachela i Hinda Małka oraz żona Motela.
Lejbusz Eliasz zmienił nazwisko na Arye Pnini. Zmarł w 1979 roku. Miriam Ryfka zmarła w 1972 roku w Tel Awiwie.
Feliks Tuszyński – artysta malarz i miniaturzysta, był synem Icka i Sury z Bajboków. Urodził się 19 lipca 1921 roku w Płocku. W okresie okupacji hitlerowskiej przebywał w getcie w Łodzi, następnie w obozie w Oświęcimiu. W 1944 roku został wywieziony do Braubschwelg, następnie do […]
Najstarsza wzmianka dotycząca rodziny Sadzawka w Płocku pochodzi z 1810 roku – 22 czerwca w Notariacie Płockim został zawarty kontrakt kupna sprzedaży część nieruchomości położonej przy ulicy Synagogalnej (numer hipoteczny 39) między Józefem Markusem Poznerem a Józefem Sadzawką (wówczas jeszcze Józefem Mośkowiczem). Drugą część nieruchomości […]
Jehuda Lejb Margolies (1787-1811) – syn Aszera Zeliga, był rabinem, który na przełomie XVIII i XIX wieku kierował życiem duchowym płockiej gminy żydowskiej. Przed 1793 rokiem pełnił funkcję rabina w Szczebrzeszynie, Włocławku i Bodzanowie. Był związany z Płockiem w okresie od 1798 do 1805 roku. Uchodził za światłego przeciwnika chasydów, żywo interesował się ruchem oświeceniowym, którego propagatorem był Mojżesz Mendelsohn. Zasłynął jako autor dwóch dzieł: ,,Or Olam“ i “Pri-Twuah”, które wyróżniały się spośród ówczesnej literatury rabinicznej śmiałym postawieniem zagadnienia wiary i wiedzy. Jak pisze I. Schipper w książce „Siedemset lat gminy żydowskiej w Płocku”, w „Or Olam“ Margolies postawił sobie za cel zachęcenie Żydów do studiowania nauk przyrodniczych. Zadanie, do którego potrzebna była naówczas niemała odwaga, biorąc pod uwagę wrogie nastawienie ówczesnych rabinów do wszystkiego, co wkraczało w zakres nauk świeckich. W pracy Margoliesa znalazły się wywody o chemii, anatomii i fizjologii oraz jego uwagi i rozważania w związku z odkryciem Ameryki, które uważał za przełomowy fakt w dziejach rozwoju nauk przyrodniczych. Jego dzieło wywarło ogromne wrażenie, o czym świadczy fakt, że w latach 1777-1783 doczekało się ono aż trzech wydań. Margolies piętnował także rządy wielmoży kahalnych, którzy korzyli się przed magnaterią polską i jednocześnie uciskali biedotę żydowską. Niepokojem napawało go szerzenie się chasydyzmu w Polsce. Reprezentował płocką gminę podczas zjazdów kahałów żydowskich – przedstawiał różne propozycje w kwestii praw Żydów dotyczących podatku koszernego czy służby wojskowej. W latach 1805-1811 pełnił funkcję rabina Frankfurtu nad Odrą. Został pochowany na cmentarzu żydowskim w Słubicach.
Beniamin Koryto (ur. 1802, Sochaczew) i Tyla z domu Sierota (ur. 1804, Służewo) byli pierwszymi przedstawicielami rodziny Koryto, którzy osiedlili się w Płocku (więcej na temat rodziny Koryto: link ). Jeden z ich synów – Izrael (ur. 1847) poślubił Gitlę Taubę z domu Szmiga (ur. […]
