Fiszel Gerszon Nordenberg urodził się 1 listopada 1895 roku, w rodzinie kupca Daniela Dawida Nordenberga i Hindy Michli Fliderblum, w domu pod numerem 41 przy dawnej ulicy Szerokiej. Swojego dziadka wspomina Neil Bass: 5 sierpnia 1917 roku, po włączeniu się Stanów Zjednoczonych do I wojny […]
Wystawa online “Rachmonim bnei rachmonim. Płoccy Żydzi, dobroczynność i filantropia” jest już dostępna: https://jewishplock.eu/rachmonim-bnei-rachmonim/ Organizator wystawy: Partnerem wystawy jest Archiwum Państwowe w Płocku. Wystawa została wpisana w program Europejskich Dni Kultury Żydowskiej: https://jewisheritage.org/event/rachmonim-bnei-rachmonim-the-charity-and-philanthropy-of-plock-jews
Znany przedwojenny aktor kabaretowy, monologista, parodysta, autor tekstów piosenek i skeczy oraz piosenkarz, urodził się w 1904 roku w Płocku jako Wolf Nożyca w rodzinie kupca Icka i Tauby Ruchli z domu Frydman. Nożycowie mieszkali przy Starym Rynku, w kamienicy pod numerem 21 (ostatnim znanym przedwojennym adresem Icka i Tauby Ruchli Nożyców był Stary Rynek 15). Wolf Nożyca odbył służbę wojskową w trzecim batalionie 32 pułku piechoty w Działdowie, podczas której m.in. grał w kółku dramatycznym podoficerów zawodowych. 11 września 1932 roku zawarł małżeństwo z pochodzącą z Chełma Lubelskiego 21-letnią Taubą Cymerman, córką kupca Arona i Gitli z Achtmanow. Rodzina Wolfa Nożycy była blisko związana z płockimi rodzinami Bomzonów i Brygartów (jego matka Tauba była przyrodnią siostrą Lejba Bomzona i Dwojry Ides Brygart z domu Bomzon).
Choć w dokumentach archiwalnych figuruje jako “nauczyciel” (niewykluczone, że był on absolwentem Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego im. Króla Bolesława Krzywoustego w Płocku; przez pewien czas pracował także w szkole powszechnej, z której jednak został zwolniony w związku z utrzymywaniem bliskich kontaktów z uczennicami), Wolf Nożyca był jednym z najbardziej popularnych i lubianych aktorów komediowych żydowsko-polskich teatrzyków rewiowych i kabaretów. “Inteligentny, subtelny, bezkonkurencyjny humorysta-konferansjer, szermierz niezrównany żywego słowa, Benjaminek humoru” – jak pisano o nim na łamach “Trubadura Warszawy”, występował m.in. w Lublinie, Radomiu, Chełmie, Łodzi, Będzinie i Piotrkowie Trybunalskim. Nigdy jednak nie wystąpił w rodzinnym Płocku. Nazwisko Bolesława Norskiego-Nożycy było także znane za granicą, dzięki płytom nagranym dla „Syrena Record”.
W 1937 roku Bolesław Norski-Nożyca został oskarżony o plagiat, m.in. na łamach “Robotnika” z 2 października tego roku odnotowano: “Emanuel Schlechter, autor rewiowy i filmowy, przeglądając płyty w jednym z magazynów muzycznych, zauważył na płycie pt. „Milion zawodów” napis: „Kompozytor, autor i wydawca — Bolesław Norski-Nożyca”. Fakt ten zaskoczył Schlechtera, który napisał słowa do tej piosenki, muzykę zaś przed pięciu laty ułożył kompozytor amerykański, Olszanecki. „Milion zawodów” była to piosenka żydowska, której pierwotny tytuł brzmiał: „Dużo pracy — mało zarobku”. Przed 4 laty, do bawiącego wówczas we Lwowie Schlechtera zgłosił się Leo Fuks, artysta rewiowy, z prośbą o napisanie polskiego tekstu do wspomnianej piosenki. „Milion zawodów” w przekładzie Schlechtera, a w interpretacji Leo Fuksa, przez dłuższy czas święcił triumfy w ówczesnym teatrzyku rewiowym „Qui-Pro-Quo” i „Ananasie”. Po wyjeździe Fuksa do Ameryki, Norski-Nożyca nabył wspomnianą piosenkę od Leo Fuksa i produkował jako swoja własność na scenach i estradach. Ostatnio Norski-Nożyca nagrał ją na płytach firmy “Syrena-Electro” zmieniając częściowo tekst. W tym stanie rzeczy Schlechter zażądał za pośrednictwem ZAIKS-u od firmy “Syrena-Electro” wycofania płyt wspomnianej piosenki ze sprzedaży…”.
Podczas okupacji hitlerowskiej występował w getcie warszawskim, w teatrzykach i kawiarniach (m.in. Kawiarnia Artystów Rewiowych “Bon Apetit” przy Nalewki 37), był zapraszany na filantropijne imprezy kulturalne. Najprawdopodobniej został zamordowany w nazistowskim obozie koncentracyjnym w Lublinie.
Fundacja Nobiscum zaprasza na premierę drugiej edycji przewodnika „Śladami płockich Żydów” autorstwa Gabrieli Nowak-Dąbrowskiej, który dostępny będzie od 28 sierpnia dzięki dofinansowaniu Miasta Płock. Pierwsze wydanie przewodnika „Śladami płockich Żydów” ukazało się w 2019 roku, również dzięki dofinansowaniu Miasta Płocka. Liczący 500 sztuk nakład wyczerpał […]
2 sierpnia 2022 r. przypada 79. rocznica wybuchu powstania w Treblince. Marian Płatkiewicz wspominał: “Płocczanie byli filarem w powstaniu. Motek Perelgryc, płocczanin, mechanik rowerowy. Pracował w Treblince jako blacharz i mechanik rowerowy. On i kolega Łyk z Nowego Dworu oraz Budnik z bratem, podrobili klucz […]
W związku z tegorocznymi Europejskimi Dniami Kultury Żydowskiej, Fundacja Nobiscum zaprasza na wystawę online zatytułowaną “Rachmonim bnei rachmonim. Płoccy Żydzi, dobroczynność i filantropia”. Wystawa w języku polskim i angielskim dostępna będzie poprzez stronę JewishPlock.eu od 4 września 2022 r.
Społecznikostwo płocczan ma długą tradycję. Ważną częścią jego historii jest działalność na tym polu płockich Żydów, którzy współtworzyli historię naszego miasta przez ponad 700 lat. Żydzi zamieszkujący nasze miasto prowadzili różnego rodzaju działania dobroczynne i filantropijne: dawali ubogim członkom gminy jałmużnę, zakładali bractwa zajmujące się działalnością charytatywną, edukacją, odwiedzaniem chorych i organizacją pogrzebów. Z inicjatywy ludzi o wielkich sercach i umysłach powstawały takie instytucje jak szpital żydowski im. Izaaka Fogla, przytułek dla starców i kalek, sierociniec, tanie kuchnie czy kasy pożyczkowe. Z myślą o najuboższych dzieciach i sierotach przedstawiciele płockiej społeczności żydowskiej utworzyli i utrzymywali szkołę religijną Talmud-Tora. W 1902 roku swoją działalność rozpoczęło Żydowskie Towarzystwo Dobroczynności, którego celem było dostarczanie środków dla polepszenia bytu materialnego i moralnego, dostarczanie odzieży, żywności, wsparć pieniężnych, zajęcia lub służby, zaopatrywanie ubogich w środki lekarskie, umieszczanie ich w szpitalach, przytułkach, zakładanie tanich kuchni, herbaciarni, domów zarobkowych, ambulatoriów, domów noclegowych i przytułków. Wśród zamożnych rodzin żydowskich w Płocku nie było takich, które nie świadczyłyby pomocy potrzebującym członkom gminy. W działalność społeczną angażowali się lekarze, kupcy, bankierzy, nauczyciele, rabini, przemysłowcy, prawnicy, wspierani przez rzesze bezimiennych dziś społeczników.
Na podkreślenie zasługuje zaangażowanie w działania dobroczynne i filantropijne kobiet, podejmujących różne inicjatywy dla poprawy losu niezamożnej ludności Płocka. Choć ich działalność przez długi czas pozostawała w cieniu aktywności mężczyzn, odgrywały one istotną rolę m.in. niosąc pomoc położnicom, pielęgnując chorych, zbierając fundusze na pożyczki bezprocentowe i datki dla najuboższych, zakładając tanie kuchnie i ochronki.
Na wystawę złożą się m.in. dokumenty ze zbiorów Archiwum Państwowego w Płocku. Wystawa będzie stanowić prezentację wybranych inicjatyw podejmowanych przez płockich Żydów od 2. połowy XIX wieku, a także postaci żydowskich dobroczyńców, filantropów, ludzi niepospolitych, bezinteresownie działających dla dobra swojej społeczności. W roku 2022, w którym przypada 150. rocznica powstania jednej z najważniejszych inicjatyw płockich Żydów – szpitala żydowskiego im. Izaaka Fogla, a także 120. rocznica rozpoczęcia działalności przez Żydowskie Towarzystwo Dobroczynności, warto przypomnieć współczesnym mieszkańcom naszego miasta sylwetki żydowskich aktywistów, których działania mogą być nadal inspirujące dla wszystkich, którym bliski jest etos społecznikostwa.
Partnerem wystawy jest Archiwum Państwowe w Płocku.
Wystawa została wpisana w program Europejskich Dni Kultury Żydowskiej:
https://jewisheritage.org/event/rachmonim-bnei-rachmonim-the-charity-and-philanthropy-of-plock-jews
Kamienica w stylu renesansowym przy ulicy Kolegialnej 9 została wzniesiona w latach 1885-1886 przez Annę z Heymanów Flatau (1838-1898) i jej męża Ludwika (1829-1890) – kupca zbożowego, przemysłowca i właściciela kantoru bankierskiego. Zarówno Anna, jak i Ludwik byli znanymi w Płocku filantropami m.in. fundatorami budynku […]
Cyrla (Czesława) Graubart urodziła się 29 marca 1894 roku, jako córka Szoela i Sury Marii z domu Fabjan małżonków Bruzdów. W 1911 roku ukończyła 7-klasowe gimnazjum rządowe w Warszawie. W grudniu tego roku po złożeniu egzaminu zawodowego otrzymała świadectwo “domowej nauczycielki”. W styczniu 1913 roku, […]
13 maja 1886 roku urodził się w Płocku Natan Graubart – przewodniczący komitetu szkoły religijnej Talmud-Tora, kupiec, właściciel składu nasion oraz prezes Banku Pożyczkowego Spółdzielczego w Płocku z o. o. z siedzibą przy Tumskiej 9. Natan Graubart pełnił także funkcję skarbnika oddziału Towarzystwa Popierania Pracy Zawodowej i Rolniczej wśród Żydów ORT, które zostało założone w Płocku w 1938 roku. ORT organizował krawieckie kursy kroju męskiego i damskiego, kursy dla cholewkarzy i kamaszników oraz kursy trykotarskie, bieliźniarstwa i gorseciarstwa.
Natan Graubart urodził się w rodzinie Szyji i Sury Ryfki z Luszyńskich. Jego pierwszą żoną była Chaja vel Helena z domu Landau (1891-1920), z którą miał dwie córki: Jadwigę (urodzoną 23 września 1918 roku) i Zofię (urodzona 16 grudnia 1919 roku). W 1925 roku ożenił się z Cyrlą vel Czesławą Bruzdą (ur. 1894). Małżonkowie doczekali się dwóch synów – Saula Jehoszuy (urodzony 14 stycznia 1927 roku) i Aleksandra (urodzony 24 marca 1930 roku).
Chiel (Jechiel) Majer Bieżuński (ur. 1888 w Płocku), nauczyciel, syn Natana i Gitli z domu Gombiner. Był absolwentem gimnazjum gubernialnego w Płocku, następnie kontynuował prywatną edukację w klasach średnich. Ukończył Warszawską Szkołę Gimnastyki Szwedzkiej i Masażu Heleny Kuczalskiej oraz szkołę pływania Majewskiego na warszawskiej Pradze. […]
