Dawid (Devi) Tuszyński – artysta malarz i mistrz miniatury, urodził się w Brzezinach 17 września 1914 roku (według zapisów zawartych w księdze meldunkowej dla miasta Brzezin), jako syn Icka Tuszyńskiego (ur. 1879) i pochodzącej z Płocka Sury z Bajboków (ur. 1890). Wkrótce po jego narodzinach […]
Na mocy kontraktu zawartego dnia 1 czerwca 1824 roku z Urzędem Municypalnym miasta Płocka kupiec Jakub Lewin Szenwic (ur. 1789) otrzymał w wieczystą dzierżawę plac miejski położony przy ówczesnej ulicy Nowej (nieruchomość 258 litera E) za roczny czynsz w wysokości 10 złotych. Na placu tym […]
Kazimierz Mayzner urodził się 6 lipca 1883 roku w Warszawie, jako syn Izydora i Anny z Woldenbergów. Jego ojciec uchodził za humanistę i patriotę, był wybitnym przemysłowcem, współwłaścicielem domu handlowego, współzałożycielem Towarzystwa Akcyjnego Mayznerowskich Fabryk Cukru i administratorem cukrowni, członkiem Stowarzyszenia Techników w Warszawie oraz Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Warszawie, założycielem szkół, ochronek i czytelni. Rodzina Woldenbergów była z kolei jedną z bardziej znanych i zasłużonych rodzin żydowskich w Płocku. Dawid Woldenberg, właściciel nieruchomości przy dawnym Rynku Kanonicznym, przy ulicy Teatralnej oraz dóbr Nagórki Dobrskie, Wierzbówiec i pałacu w Luberadzu, był znanym płockim filantropem, współzałożycielem m. in. Towarzystwa Kredytowego Miejskiego i Płockiego Towarzystwa Dobroczynności. Przez wiele lat był członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej oraz członkiem Dozoru Bóżniczego.
W 1903 roku Kazimierz Mayzner ukończył V Rządowe Gimnazjum Filologiczne w Warszawie, którego absolwentami byli m. in. Leo Belmont, Józef Hersz Dawidsohn oraz Marceli Handelsman. Podjął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, następnie wyjechał do Paryża, gdzie studiował także malarstwo. W 1911 roku ukończył studia prawnicze w Dorpacie. W latach 1911-1917 pracował jako pomocnik prawnika Karola Gustawa Dunina, następnie jako radca Rady Głównej Opiekuńczej. W 1917 roku Kazimierz Mayzner przybył do rodzinnego miasta swojej matki, gdzie objął stanowisko podprokuratora, następnie prokuratora, przy Sądzie Okręgowym w Płocku. W tym czasie mieszkał w kamienicy przy ówczesnej ulicy Dobrzyńskiej 6 (obecnie Kazimierza Wielkiego). W 1918 roku wszedł w skład Rady Miejskiej w Płocku. W związku z wojną polsko-bolszewicką zgłosił się jako ochotnik do wojska, w którym służył niecałe dwa lata jako porucznik audytor korpusu sądowego.
W 1921 roku został wpisany na listę adwokatów Rady Adwokackiej w Warszawie z siedzibą w Płocku. Choć, jak wspomina Kazimierz Askanas, adwokatura była pasją życia Kazimierza Mayznera, „wyżywał się” zarazem w różnych dziedzinach działalności politycznej: był związany z Polską Partią Socjalistyczną, następnie Narodową Partią Robotniczą i Chrześcijańską Demokracją. Był zarazem autorem licznych artykułów umieszczanych na łamach „Gazety Polskiej”, „Sceny Polskiej”, „Życia Mazowsza” i „Dziennika Płockiego”, redaktorem „Przeglądu Płockiego” i „Głosu Płockiego”. Był jednym z aktywnych członków powstałego w 1935 roku Związku Popierania Turystyki w Płocku, którego celem było propagowanie turystyki do Płocka oraz jej organizacja.
Największym dziełem życia Kazimierza Mayznera był Klub Artystyczny Płocczan.
W 1929 roku, przy udziale niewielkiej grupy plastyków, muzyków, literatów oraz znawców i miłośników sztuki, podjął się uaktywnienia życia artystycznego w Płocku oraz stworzenia w mieście klubu artystycznego. Klub nosił początkowo nazwę Klubu Artystów Płockich, od 1931 roku – Klubu Artystycznego Płocczan (w Płocku znany był jako KAP). Dzięki staraniom Kazimierza Mayznera KAP stał się użytkownikiem gmachu teatru płockiego z dużą salą wystawową oraz nowocześnie umeblowanej kawiarni z dużym ogrodem i dancingiem. Klub Artystyczny Płocczan prowadził wszechstronną działalność, stając się głównym motorem życia kulturalnego w Płocku: organizował wystawy, prelekcje, dyskusje, spektakle i koncerty. Na wystawach swoje prace prezentował m. in. Natan Korzeń, Fiszel Zylberberg, Erna Gutkind, Maksymilian Eljowicz i Abraham Skórnik. Kazimierz Mayzner udzielał wsparcia artystom malarzom i muzykom m. in. poprzez pomaganie w sprzedaży obrazów oraz w zamówieniach na koncerty.
Jak zaznacza Kazimierz Askanas: „Prowadzona przez Mecenasa działalność KAP-u stworzyła w mieście nie znaną dotychczas atmosferę kulturalną i artystyczną, sprzyjającą zarówno niezwykłemu ożywieniu życia kulturalnego, jak i w szczególności pracy twórczej. Stworzenie Klubu Artystycznego Płocczan i działalność w tym zakresie Kazimierza Mayznera, który był twórcą i głównym działaczem tej instytucji, należy uznać za unicum w skali krajowej […] Zdołał on Wprowadzić Klub na drogę szerokiej popularyzacji kultury. Jednocześnie rozszerzył działalność Klubu na opiekę nad rzemiosłem artystycznym, a wreszcie – nad estetyką miasta.”.
Wielkim sukcesem Kazimierza Mayznera były „Szopki płockie” – niespotykanie celne satyry na przedstawicieli władz i inteligencji płockiej oraz ideologię BBWR, a także wystawienie jego sztuki „Dziewczyna z winiarni”, która cieszyła się dużym powodzeniem wśród płocczan. Kazimierz Mayzner został odznaczony wawrzynem Polskiej Akademii Literatury oraz Złotym Krzyżem Zasługi.
Działalność Klubu Artystycznego Płocczan przerwał wybuch II wojny światowej. Kazimierz Mayzner zgłosił się jako ochotnik do 4 pułku strzelców konnych. Po zakończeniu działań wojennych został osadzony w obozie w Murnau. Po zwolnieniu z obozu powrócił do Płocka i powrócił do praktyki adwokackiej. Zmarł 28 marca 1951 roku.
Bibliografia:
Askanas K., Adwokat Kazimierz Mayzner – znana postać na Mazowszu, „Palestra” 30/7(343), 1986, s. 53-59
Askanas K., Sztuka Płocka, Płock 1991
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Nasza gałąź rodziny Szeraszew pochodzi z Radziłowa i dzięki dokumentom przechowywanym w łomżyńskim oddziale Archiwum Państwowego w Białymstoku wiadomo, że w Radziłowie i okolicach Szeraszewów było wielu. Pierwszym znanym nam z akt stanu cywilnego jest Joszka Szeraszew i dlatego jego można uznać za protoplastę rodu, […]
Fiszel Zylberberg (1909-1942), grafik i malarz, był synem handlarza Wolfa Zeliga i Heny Ruchli z Nordenbergów. Mając 16 lat wyjechał do Warszawy, gdzie prywatnie uczył się rysunku. Od 1930 roku studiował jako wolny słuchacz Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie był uczniem Władysława Skoczylasa, Felicjana […]
Nusen vel Natan Korzeń urodził się 17 kwietnia 1895 roku w Płocku, jako syn Szlamy Majera i Ruchli Łai ze Szczawińskich. Natan Korzeń, członek młodej grupy polskich malarzy, uznawany był za jednego z najważniejszych żydowskich artystów w Polsce. Członkowie jego rodziny w Płocku byli zaangażowani w rozmaite sztuki i rzemiosła, a mały Natan uwielbiał obserwować pracę swoich wujów, którzy byli złotnikami. Jego dziadek i ojciec posiadali warsztat produkujący artykuły z miedzi, m. in. żydowskie przedmioty rytualne. W celu podjęcia formalnej edukacji w dziedzinie sztuki, Natan opuścił swój dom rodzinny i wyjechał do Warszawy. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych pod kierunkiem profesorów Stanisława Lentza i Tadeusza Pruszkowskiego. Jeszcze jako student Korzeń wystawiał swoje prace w żydowskiej galerii w Warszawie. Po skończeniu studiów szybko został jednym z najlepszych portrecistów w Polsce. Wiele znamienitych osobistości zatrudniało go w celu wykonania portretów. Był także związany ze Studium Teatralnym w Warszawie działającym od 1929 roku, gdzie wykładał historię sztuki. Oprócz portretów malował także krajobrazy i ilekroć odwiedzał Płock, wyjeżdżał z miasta, by malować wiejskie podpłockie pejzaże. Według krytyka sztuki Yehiela Aronsona, na Korzenia nie miała wpływu szkoła surrealistycznego postimpresjonizmu, ponieważ miał talent umożliwiający mu przekazywanie swoich tęsknot na płótno w sposób realistyczny. Korzeń posiadał własne studia malarskie w Warszawie i Kazimierzu nad Wisłą. Jego prace były wystawiane m.in. w Paryżu i Warszawie. W Płocku miał dwie wystawy indywidualne oraz brał udział w kilku wystawach zbiorowych. W lutym 1932 roku na wystawie w salach Hotelu Angielskiego w Płocku przy ulicy Tumskiej 9 Klub Artystyczny Płocczan otworzył I Wystawę Sztuki Płocczan, na której pokazane zostały dwie prace olejne Korzenia – „Portret chłopca” i „Domy w Kazimierzu”.
Podczas wybuchu wojny Natan Korzeń zamieszkał w Wilnie, ponieważ sądził, że stamtąd łatwiej będzie mu uciec na Zachód. W Wilnie pracował jako scenograf w Żydowskim Teatrze Narodowym. Jego nadzieje na wyjazd okazały się złudne, gdyż trafił do getta, gdzie brał czynny udział w życiu kulturalnym mieszkających tam Żydów. Okupanci spalili większość jego obrazów. Został zamordowany w 1941 roku, prawdopodobnie w Ponarach koło Wilna.
Na JewishPlock.eu pojawił się właśnie niezwykły film z 1937 roku autorstwa Józefa Hermana oraz Nortona Kellerów, który Fundacja Nobiscum otrzymała dzięki uprzejmości Susan Keller Mouckley, Sandry Brygart Rodriguez oraz Arieh Bomzona. Film został zdigitalizowany przez Instytut Yad Vashem na przełomie stycznia i lutego tego roku […]
Nocą z 20 na 21 lutego 1941 roku Niemcy rozpoczęli akcję wysiedlania Żydów z Płocka. Rankiem 21 lutego przystąpiono do koncentracji ludności żydowskiej na ulicy Kwiatka oraz na odcinku pomiędzy synagogą a ulicą Bielską: „…od czwartej rano we wszystkich mieszkaniach paliło się światło. Ścisk na […]
Rodzina Arbajter mieszkała w Płocku przy ulicy Kwiatka 3 w kamienicy Mendla Jakuba Perelgryca i jego małżonki Hindy Małki z Radzików. Hersz Icek Arbajter (1889-1942), syn Mordki i Chai Hindy ze Żwirków, był z zawodu krawcem. Jego żoną była Hugra Maleńka (1892-1942), córka Chaima Mordki (1856-1933) i Szajny z Lisów (1850-1928). Hugra miała dwie siostry – Esterę i Hendel oraz brata Izydora, który wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Hersz Icek i Hugra Arbajterowie mieli pięciu synów: Eliasza Mendla (ur. 1919 rok), Mordkę (ur. 1922 rok), Izraela Beera (ur. 1925 rok), Urena (ur. 1927 rok) oraz Józefa (ur. 1929).
W okresie II wojny światowej najstarszy z braci Eliasz Mendel uciekł do Związku Radzieckiego. Początkowo pracował jako nauczyciel, następnie wstąpił do wojska. Został zabity w pobliżu granicy polsko-niemieckiej. Rodzina Arbajterów została deportowana z płockiego getta (utworzonego 1 września 1940 roku) do obozu przejściowego w Działdowie, następnie do Bodzentyna, wreszcie do getta w Starachowicach, które zostało założone w lutym 1941 roku. 27 października 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto – Józef Arbajter z rodzicami Herszem Ickiem i Hugrą zostali deportowani do obozu zagłady w Treblince. Mordka, Izrael Beer i Uren pozostali w Starachowicach. Pracowali w fabryce amunicji, która podlegała pod koncern Herman Göring Werke. W lipcu 1944 roku Niemcy rozpoczęli likwidację obozu pracy. 1500 więźniów, w tym również bracia Arbajter, zostali deportowani do Auschwitz.
Po wojnie Mordka, Izrael Beer oraz Uren Arbajter wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych.
W niedzielę 1 marca 2020 r. mija 79 rocznica ostatniej deportacji Żydów z płockiego getta. Fundacja Nobiscum zaprasza tego dnia o godzinie 18.00 do Płockiej Galerii Sztuki na premierę swojego trzeciego wydawnictwa – książki „Tema. Wspomnienia z czasów Zagłady” stanowiącej zapis rozmów Temy Lichtensztajn z […]
