18 sierpnia 1920 roku wojska bolszewickie zaatakowały Płock. Do 19 sierpnia ludność cywilna miasta, w tym kobiety i dzieci, bohatersko broniła się na barykadach wraz z wojskiem, uniemożliwiając żołnierzom bolszewickiej Rosji zdobycie przyczółka mostu i przekroczenie Wisły. W obliczu niebezpieczeństwa bolszewickiego nie pozostali bierni płoccy […]
Hechaluc rozpoczął swoją działalność w Płocku w 1923 roku. Jego założycielami byli A. Kowalski, F. Fliderblum i M. Kenigsberg, w zarządzie organizacji znaleźli się także Szymon Margulin, Mojżesz Zander i A. Lejbgot. Celem organizacji była emigracja jej członków do Eretz Israel. Pomimo iż ortodoksyjne środowiska […]
Płocki oddział Poalej Syjon powstał w 1904 roku. Po rewolucji rosyjskiej w 1905 roku działalność Poalej Syjon została zakazana przez carską policję, a członkowie organizacji zeszli do podziemia. Dopiero po I wojnie światowej i utworzeniu państwa polskiego ruch ten odniósł sukces w zakładaniu oddziałów w prawie każdym mieście i miasteczku, również w Płocku.
Poalej Syjon brał czynny udział w wyborach, zarówno do władz miasta Płocka, jak i parlamentarnych. Prowadził kursy wieczorowe oraz organizował związki zawodowe, które były odpowiedzialne za strajki, w wyniku których pracodawcy musieli płacić pracownikom wyższe wynagrodzenia. W 1925 roku członkowie organizacji założyli teatr dramatyczny oraz klub sportowy o nazwie Stern. Członkowie organizacji wyróżniali się w swojej walce z antysemityzmem w latach przedwojennych i jako bojownicy antynazistowscy w czasie wojny.
Większość z nich zginęła wraz z całą społecznością żydowską podczas Holokaustu.
Bibliografia: Plotzk. A History of an Ancient Jewish Community in Poland, ed. E. Eisenberg, Tel-Aviv 1967
Alfred Jesion urodził się w Płocku 4 stycznia 1919 roku jako syn rzeźbiarza Hersza Lejzora (Hermana) (1886-1933) i Chawy z Szechtmanów. Rodzina Jesionów mieszkała w kamienicy położonej przy ulicy Nowy Rynek 4. Alfred Jesion interesował się rzeźbą od wczesnego dzieciństwa – mając 6 lat wykonał […]
Symcha Guterman urodził się w Warszawie w 1903 roku jako trzecie dziecko Mendla, uczonego talmudysty z Radzymina, i Bajli Gitli z Fiszmanów, która pochodziła z miejscowości Kozienice koło Radomia. Jej ojciec był właścicielem młyna. W czasie I wojny światowej rodzina Gutermanów przeniosła się do Płocka, […]
19 marca 1860 roku w Płocku zostało zawarte małżeństwo między Surą Łają Koryto (ur. 1840), córką pochodzącego z Sochaczewa Beniamina (1802-1877) i Tyli z Sierotów (1804-1874), a Joskiem Chaimem Fuksem (1836-1891), synem mieszkańców miasta Kutna – Lejby i Ryfki. Josek Chaim Fuks, podobnie jak jego teść Beniamin Koryto, handlował towarami kolonialnymi. Prowadzone przez nich sklepy mieściły się przy ulicy Szerokiej. Fuks był zarazem właścicielem nieruchomości położonej przy Placu Konstantynowskim (obecnie Nowy Rynek) numer hipoteczny 204B.
Sura Łaja i Josek Chaim Fuksowie mieli siedmioro dzieci: córki Tylę (1879-1939), Zysę Libę (ur. 1862), Ryfkę (ur. 1865), Bajlę Rojzę (1870-1927) i Esterę (1874-1933) oraz synów Beniamina (1877-1939) i Symchę Lejbę (1875-1940). Symcha Lejb Fuks ożenił się z Ryfką Braną z Altmanów (1883-1941), z którą miał siedmioro dzieci: synów Jakuba Szulima (ur. 1911), Izaaka Józefa (ur. 1906), Beniamina (ur. 1915) i Tobiasza (ur. 1921) oraz córki Frymetę (1908-1943), Rojzę Libę (1910-1943) i Gnanczę (ur. 1919). Bajla Rojza Fuks w roku 1908 wyszła za mąż za pochodzącego z Kutna Chaima Icka Luidora, syna Mordki Hersza i Perli Cyrli z domu Gajst. Ze związku tego urodziły się trzy córki: Tyla (ur. 1912), Zysa (ur. 1912) oraz Ryfka (ur. 1914). Najstarszy syn Symchy Lejby Fuksa i Ryfki Brany – Izaak Józef w młodym wieku związał się z ruchem syjonistycznym w Płocku. W 1933 roku poślubił Surę Branę Dach. Mając świadomość, że Europa nie jest już dla nich bezpiecznym miejscem, wyemigrowali do Izraela. W 1934 roku w Tel Avivie urodził się ich pierwszy syn Aviv (Ben Shai).
Symcha Lejb Fuks zmarł 20 maja 1940 roku. Został pobity na śmierć przez Gestapo na ulicy Kwiatka w Płocku. Jego bliscy – Tyla, Ryfka i Beniamin zginęli w Gąbinie podczas bombardowania miasta 10 września 1939 roku. Ryfka Brana Fuks z domu Altman, zmarła 1 lipca 1941 roku w Bodzentynie na atak serca podczas przesiedlenia. Rojza Liba Fuks zmarła 5 czerwca 1943 roku na dur brzuszny w getcie w Częstochowie. Podobnie jej siostra Frymeta. Icek Luidor zmarł 20 września 1942 roku na dur brzuszny w Bodzentynie.
Holokaust przeżył syn Symchy Lejby Fuksa – Jakub Szulim, który po wojnie wszedł w skład Okręgowego Komitetu Żydowskiego w Płocku (pełnił tu funkcję skarbnika) oraz był jednym z założycieli Spółdzielni Pracy Dziewiarskiej im. Gerszona Dua, która powstała w 1949 roku w budynku dawnej bożnicy przy ulicy Kwiatka 7. Jakub Szulim Fuks ożenił się z pochodzącą z Drobina Chają Surą Jakubowicz (ur. 1919), córką Dawida i Itty z Kornmelów. W 1946 roku na świat przyszła ich córka Regina, a dwa lata później syn Leonard. Na przełomie 1949 i 1950 roku rodzina Fuksów wyemigrowała do Izraela.
Fotografie ze zbiorów prywatnych Arie Fuksa. Dziękujemy!
Fotografie niezidentyfikowane:
Rodzina Zylber pochodziła ze wsi Turza Wielka (powiat płocki, gmina Brudzeń Duży). Prawdopodobnie brak perspektyw skłonił ojca rodziny – Chaima Zylbera (ur. 1871), który pracował we wsi jako robotnik, do przeniesienia się na początku lat 20. XX wieku do oddalonego o 25 kilometrów Płocka. Tu […]
Właścicielem kamienicy w stylu historyzującym od roku 1873 był handlarz zbożem i wełną Markus Frenkiel Wolffsohn (1830-1910), po którym odziedziczył ją jego syn Izydor (Icek). Kolejnym jej właścicielem był handlarz Moszek Firstenberg (ur. 1852), syn Izraela i Fajgi ze Szlamów, który nabył ją w roku […]
Ulica Synagogalna to jedna z ulic tworzących dawną dzielnicę żydowską w Płocku. Zawdzięcza swoją nazwę nieistniejącemu już dziś budynkowi głównej synagogi gminnej zlokalizowanej na placu między ulicą Synagogalną i Tylną, na działce oznaczonej numerem hipotecznym 32 (więcej o synagodze można przeczytać tu: https://jewishplock.eu/wielka-synagoga/). Synagoga stanowiła miejsce modlitwy i zgromadzeń religijnych, organizowano tu także uroczyste nabożeństwa z okazji np. imienin Ignacego Mościckiego, rocznicy powstania styczniowego, czy odparcia najazdu bolszewików. W czasie okupacji synagoga została wykorzystana przez Niemców na warsztat samochodowy i garaż dla autobusów. Rozebrano ją w 1951 roku. Przy ulicy Synagogalnej przed wojną mieściła się szkoła religijna stopnia wyższego (bet hamidrasz). Budynek z przeznaczeniem na bożnicę i szkołę wzniósł Markus Kazriel Dancygier, który zakupił tę posesję w roku 1832. W 1834 roku przekazał budynek gminie żydowskiej. Prócz domu podarował także 258 książek, w tym 81 sztuk Talmudu Babilońskiego, prace Mojżesza Majmonidesa, Adama Chochmasa oraz dwa rodały dla szkolnej biblioteki. W 1865 roku przy ulicy Synagogalnej w domu Dawida Łaskiego została otwarta szkoła elementarna wyznania mojżeszowego, której kierownikiem był Hersz Szejman, a następnie Abraham Jakub Papierna. Pod koniec XIX wieku przy ulicy tej funkcjonowały także chedery: Matysa Gutmachera, Izraela Wolfa Kona, Markusa Ryża oraz Szyi Konczewskiego. Mieszkańcy ulicy trudnili się handlem obuwiem (Ides Fuks, Lewin Lichtensztajn, Dawid Pokrzywa, Szlama Taub), towarami galanteryjnymi (Szmul Grünbaum), łokciowymi (Icek Koralczyk, Jojne Horowitz), wyrobami tabacznymi (Szymon Luszyński, Abram Majzner), skórami (Mosiek Globus, Józef Szpiro) i mąką (Wolf Piechotka). Przy ulicy funkcjonowały dwa magazyny mód – Jakuba Kowadły i Chananie Zylbermana. Według danych z roku 1926 przy ulicy Synagogalnej zarejestrowana była firma Jakuba Cymblera (sklep kolonialny – Synagogalna 6), Izaaka Gewircmana (sprzedaż masła, jajek i owoców – Synagogalna 26), Symchy Kanarka (piekarnia – Synagogalna 22) oraz Mojżesza Lissera (piekarnia – Synagogalna 16). W chwili wybuchu II wojny światowej przy ulicy Synagogalnej mieszkało 446 osób. Przedłużeniem ulicy Synagogalnej była ulica Niecała. W miejscu dawnych zabudowań znajduje się dziś Plac 13 Straconych oraz pomnik ku czci Polaków, którzy w dniu 18 września 1942 r. zostali powieszeni przez hitlerowców.
Adam Neuman-Nowicki urodził się 23 września 1925 roku w Płocku, jako syn Mosze Szlomo Neumana (1893-1942; syn Jehudy Lejba i Leji z Niedźwiedziów) oraz Frymety z Goldkindów (1894-1942; córka Abrama i Temy). Jego rodzina należała do aktywnych, zasymilowanych członków żydowskiego społeczeństwa płockiego. Mosze Szlomo Neuman […]
