Tag: Jewish Plock

Grodzka 11

Grodzka 11

W 1841 roku nieruchomość o numerze hipotecznym 37 przy ulicy Grodzkiej nabył od Anny z Zawidzkich Kłobuszewskiej i Teofili z Kłobuszewskich Białkowskiej Samuel Majeran. W latach 1841-1842 Majeran wystawił na placu murowaną kamienicę. Od 1873 roku właścicielem nieruchomości był pochodzący z Lipna kupiec Lewin Zeman […]

Rodzina Wajcman

Rodzina Wajcman

Mój dziadek Izydor Wajcman (ur. 1867), pochodził z wielodzietnej rodziny żydowskiej związanej z Wyszogrodem. Był synem Szmula Jochima (1841-1892), syna Zelika Lewka (ur. 1794) i Ryfki z domu Eben (ur. 1796), oraz Estery Sury z Albertów (1837-1901), córki Mośka Alberta (ur. 1805) i Dwojry z […]

Płoccy Żydzi podczas obrony miasta przed bolszewikami w 1920 r.

Płoccy Żydzi podczas obrony miasta przed bolszewikami w 1920 r.

18 sierpnia 1920 roku wojska bolszewickie zaatakowały Płock. Do 19 sierpnia ludność cywilna miasta, w tym kobiety i dzieci, bohatersko broniła się na barykadach wraz z wojskiem, uniemożliwiając żołnierzom bolszewickiej Rosji zdobycie przyczółka mostu i przekroczenie Wisły.

W obliczu niebezpieczeństwa bolszewickiego nie pozostali bierni płoccy Żydzi. Już około 10 lipca zarząd gminy żydowskiej podjął uchwałę następującej treści: „Jak jeden mąż, dzieci jednej ziemi stanąć musimy w obronie kraju. Kto silny i zdrowy, niech stanie do walki z wrogiem, kto do broni niezdolny, niech z pracy społecznej złoży ofiarę na ołtarzu ojczyzny”.

Gmina żydowska utworzyła komitet, który działał w sekcji werbunkowej, pomocy dla żołnierzy i zajmującej się prowadzeniem szpitala dla rannych. Ideę obrony kraju podjęła młodzież żydowska z Żydowskiego Koedukacyjnego Gimnazjum Humanistycznego. Wsparcia płocczanom udzielili także lokalni fabrykanci żydowskiego pochodzenia – Izydor Sarna i Maurycy Margulies.

Źródło: G. Gołębiewski, Obrona Płocka przed wojskami bolszewickimi 18-19 sierpnia 1920 r., Płock 2015

Na tablicy upamiętniającej poległych w obronie Płocka w sierpniu 1920 roku na budynku Odwachu (ulica Tumska 4) odnaleźć można nazwiska płockich Żydów: Izaaka Assante, Chaima Hammera, Abrama Narwy, Bera Nordenberga, Chaima Ogmana, Uszera Rotenberga i Dawida Szenwica.

Tablica upamiętniająca poległych w obronie Płocka w sierpniu 1920 roku na budynku Odwachu (ulica Tumska 4). Wśród wielu wymienionych osób odnaleźć można nazwiska płockich Żydów: Izaaka Assante, Chaima Hammera, Abrama Narwy, Bera Nordenberga, Chaima Ogmana, Uszera Rotenberga i Dawida Szenwica, JewishPlock.eu
Tablica upamiętniająca poległych w obronie Płocka w sierpniu 1920 roku na budynku Odwachu (ulica Tumska 4). Wśród wielu wymienionych osób odnaleźć można nazwiska płockich Żydów: Izaaka Assante, Chaima Hammera, Abrama Narwy, Bera Nordenberga, Chaima Ogmana, Uszera Rotenberga i Dawida Szenwica.
Żydowska organizacja Hechaluc – Pionier

Żydowska organizacja Hechaluc – Pionier

Hechaluc rozpoczął swoją działalność w Płocku w 1923 roku. Jego założycielami byli A. Kowalski, F. Fliderblum i M. Kenigsberg, w zarządzie organizacji znaleźli się także Szymon Margulin, Mojżesz Zander i A. Lejbgot. Celem organizacji była emigracja jej członków do Eretz Israel. Pomimo iż ortodoksyjne środowiska […]

Żydowska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Poalej Syjon

Żydowska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Poalej Syjon

Płocki oddział Poalej Syjon powstał w 1904 roku. Po rewolucji rosyjskiej w 1905 roku działalność Poalej Syjon została zakazana przez carską policję, a członkowie organizacji zeszli do podziemia. Dopiero po I wojnie światowej i utworzeniu państwa polskiego ruch ten odniósł sukces w zakładaniu oddziałów w […]

Alfred Jesion

Alfred Jesion

Alfred Jesion urodził się w Płocku 4 stycznia 1919 roku jako syn rzeźbiarza Hersza Lejzora (Hermana) (1886-1933) i Chawy z Szechtmanów. Rodzina Jesionów mieszkała w kamienicy położonej przy ulicy Nowy Rynek 4.

Alfred Jesion interesował się rzeźbą od wczesnego dzieciństwa – mając 6 lat wykonał swoją pierwszą pracę “Łucznik” według rysunku Wyspiańskiego. Ukończył Gimnazjum im. Władysława Jagiełły, był uczniem płockich artystów Fiszela Zylberberga i Czesława Idźkiewicza. Swoje prace wystawił po raz pierwszy w roku 1936 na wystawie zorganizowanej przez Klub Artystyczny Płocczan. Przed wybuchem II wojny światowej w jego pracowni było już około 20 prac rzeźbiarskich oraz kilka rzeźb, przeważnie portretów znanych w Płocku osób m.in. doktora Ignacego Feinberga. Wszystkie jego prace z tego okresu zostały zniszczone przez Niemców. W okresie II wojny światowej przebywał na Wschodzie. Służył w Batalionach Pracy, następnie był żołnierzem I Armii Wojska Polskiego. Po wojnie studiował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1948 roku jako student zdobył pierwszą nagrodę w konkursie na popiersie generała Jarosława Dąbrowskiego. W 1950 roku został z kolei nagrodzony za kompozycję “Ludwik Waryński”. W tym samym roku władze Akademii Sztuk Pięknych powierzyły mu stanowisko wykładowcy rzeźby. W 1952 roku został mianowany adiunktem, a następnie docentem i został wybrany dziekanem wydziału. W 1964 roku otrzymał kierownictwo katedry rzeźby Akademii Sztuk Pięknych i w tym samym roku ponownie został wybrany dziekanem wydziału. W 1969 roku Alfred Jesion wyemigrował do Szwecji, gdzie wykładał w Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Sztokholmie.

W roku 1985 przeszedł na emeryturę. Zmarł w 1997 roku.

Do najważniejszych prac Alfreda Jesiona zalicza się kompozycję figuralną Ludwik Waryński oraz projekt pomnika Janusza Korczaka. Wśród jego dzieł na uwagę zasługują także popiersia: generała Jarosława Dąbrowskiego, Władysława Broniewskiego, Fryderyka Chopina, Czesława Idźkiewicza, głowa Juliana Tuwima oraz Stanisława Jerzego Leca. W 1967 roku Jesion wykonał rekonstrukcję zniszczonego przez Niemców pomnika lotnika w Warszawie dłuta Edwarda Wittiga. Na emigracji wprowadził do swego rzeźbiarstwa tematykę Holokaustu. Zagładzie Żydów poświęcił cykle rzeźbiarskie “Wypalone pnie” i “Paleni”.

Kazimierz Askanas podsumowując twórczość Alfreda Jesiona w swojej książce “Sztuka Płocka” zauważa: “Jesion odczuwa tworzywo swych rzeźb w tak przekonywujący sposób, iż wydaje się, że materiał […] współuczestniczy tu w kształtowaniu pomysłu. Daje to artyście niewątpliwą satysfakcję i tym chyba tłumaczy się wielka rozmaitość materiału rzeźbiarskiego w pracach Jesiona – od gliny ceramicznej, palonego szamotu do drewna, granitu i brązu. W każdym z tych tworzyw wyraźnie widoczne jest głębokie odczucie struktury i możliwości plastycznych wybranego materiału oraz wysokiej techniki rzeźbiarskiej Jesiona […] Prace Alfreda Jesiona uderzają bogactwem i śmiałością koncepcji twórczej i dużą siłą plastycznego wyrazu. Jest to szczególnie widoczne w ostatnich rzeźbach artysty, zwłaszcza w powiązaniu z jego głęboko emocjonalnym stosunkiem do Holokaustu, którego odrealnione przedstawienia są odbiciem głębokości jego przeżyć”.

Prace Alfreda Jesiona znajdują się w zbiorach wielu instytucji kultury m.in. w Żydowskim Instytucie Historycznym im. E. Ringelbluma w Warszawie.

Abstrakcyjne prace Alfreda Jesiona w zbiorach Centralnej Bazy Judaików: link.

Fotografia: Alfred Jesion (źródło: Archiwum Państwowe w Płocku, Akta miasta Płocka, sygn. 26491), JewishPlock.eu
Fotografia: Alfred Jesion (źródło: Archiwum Państwowe w Płocku, Akta miasta Płocka, sygn. 26491)

 

Bibliografia:

K. Askanas, Sztuka Płocka, Płock 1991
G. Nowak, Żydzi płoccy. Album pamięci, Płock 2015

Symcha Guterman

Symcha Guterman

Symcha Guterman urodził się w Warszawie w 1903 roku jako trzecie dziecko Mendla, uczonego talmudysty z Radzymina, i Bajli Gitli z Fiszmanów, która pochodziła z miejscowości Kozienice koło Radomia. Jej ojciec był właścicielem młyna. W czasie I wojny światowej rodzina Gutermanów przeniosła się do Płocka, […]

Rodzina Fuks

Rodzina Fuks

19 marca 1860 roku w Płocku zostało zawarte małżeństwo między Surą Łają Koryto (ur. 1840), córką pochodzącego z Sochaczewa Beniamina (1802-1877) i Tyli z Sierotów (1804-1874), a Joskiem Chaimem Fuksem (1836-1891), synem mieszkańców miasta Kutna – Lejby i Ryfki. Josek Chaim Fuks, podobnie jak jego […]

Rodzina Zylber – Nisson

Rodzina Zylber – Nisson

Rodzina Zylber pochodziła ze wsi Turza Wielka (powiat płocki, gmina Brudzeń Duży). Prawdopodobnie brak perspektyw skłonił ojca rodziny – Chaima Zylbera (ur. 1871), który pracował we wsi jako robotnik, do przeniesienia się na początku lat 20. XX wieku do oddalonego o 25 kilometrów Płocka. Tu Chaim Zylber szybko stał się właścicielem sklepu bławatnego zlokalizowanego przy ulicy Tumskiej 13, w kamienicy należącej do Moryca Marguliesa.

Wraz z żoną Miriam z domu Strykowską (ur. 1872 rok) mieli ośmioro dzieci – czterech synów: Mońka, Natana (Nusena), Szymona i Leona (zmarł w 1935 roku) oraz córki Zosię, Chanę (obie zmarły w młodym wieku, kiedy rodzina mieszkała jeszcze na wsi), Pessę Jochewet (Polę) oraz Helę (zmarła w 1938 roku). Zylberowie mieszkali początkowo przy ulicy Szerokiej (obecnie Józefa Kwiatka), następnie w kamienicy przy ulicy Grodzkiej pod numerem 9. Natan, Szymon i Leon Zylberowie służyli w Wojsku Polskim.

Pola Zylber (ur. 1904) wyszła za mąż za mieszkańca Mławy – Abrahama Nissona, który z zawodu był szewcem. W Mławie urodziły się ich córki – Zosia i Mania. Po dwóch latach Pola z córkami przeniosła się do Płocka. Zosia i Mania uczęszczały do Publicznej Szkoły Powszechnej nr 8, której kierowniczką była Masza (Maria) Bromberger (jej biogram dostępny jest pod tym linkiem).

W roku 1939 rodzina uciekła z Płocka przed zbliżającymi się Niemcami. W Płocku pozostała tylko Miriam Zylber, do której dołączył jakiś czas później jej syn Natan. Oboje trafili do getta w Warszawie. Zostali zamordowani w Treblince.

Okres II wojny światowej Pola z córkami i Abramem Nissonem przeżyli na Wschodzie. W 1942 roku w Uzbekistanie urodziła się siostra Zosi i Mani – Chana.

Po wojnie Zylberowie powrócili do Płocka. Tu Zosia Nisson przez jakiś czas uczęszczała do Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. hetmanowej Reginy Żółkiewskiej. W 1948 roku wyjechała do Izraela. Jej rodzice wyemigrowali z Polski na początku lat 50. XX wieku.

Fotografie ze zbiorów prywatnych Hedvy Segal i Chany Merenstein. Dziękujemy!

 

Rodzina Zylber – Nisson przed wybuchem II wojny światowej

Rodzina Zylber – Nisson po 1945 roku

Społeczność żydowska w Płocku po II wojnie światowej

Stary Rynek 13

Stary Rynek 13

Właścicielem kamienicy w stylu historyzującym od roku 1873 był handlarz zbożem i wełną Markus Frenkiel Wolffsohn (1830-1910), po którym odziedziczył ją jego syn Izydor (Icek). Kolejnym jej właścicielem był handlarz Moszek Firstenberg (ur. 1852), syn Izraela i Fajgi ze Szlamów, który nabył ją w roku […]


error: