Rodzina Flatau
Płocka historia rodziny Flatauów ma swój początek w czasach Księstwa Warszawskiego, kiedy do Płocka przybył Joachim (Nochem) Judas, kupiec pochodzący z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, z miasteczka Gołancz. W aktach stanu cywilnego wyznania mojżeszowego miasta Płocka z roku 1814 pod datą 28 marca został zapisany akt małżeństwa Joachima Judasza (ur. w VXIII w., zm. w 1865 r.), który niedługo potem przyjął nazwisko „Flatau” z Prywą z Klejnów, rodowitą mieszkanką Płocka. Po śmierci Prywy (1826 r.) Joachim Flatau zawarł związek małżeński z Bertą (Braną) z Nyrenbergów, mieszkanką Dobrzynia nad Wisłą. Małżonkowie dochowali się siedmiorga dzieci, które po osiągnięciu dorosłości opuściły Płock udając się do Torunia, następnie do Berlina (Dorota zamężna Kaliszer), Mławy (Anna zamężna Kuroszkin), Wiednia (Julian), Londynu (Józef), Warszawy, później Radomia (Maria Ciemierzyńska), Kalisza (Ludwik). W Płocku została Justyna, zamężna Bogusławska. Na początku lat 60. powrócił do Płocka Ludwik (ur. 1831 r., zm. 1895 r.), nie sam lecz z żoną Anną (Chindą) z Heymanów, mieszkanką Kalisza. Młodzi małżonkowie zamieszkali w nieruchomości nr 321 przy ul. Kolegialnej, zakupionej przez rodziców w roku 1834 i nierozerwalnie związanej z losami rodziny Flatauów. O tę nieruchomość toczył się w rodzinie, przez kilka lat, spór po śmierci Joachima w 1865 r. Wyrokiem Trybunału Cywilnego w Płocku w 1868 r. nieruchomość 321 została podzielona i sprzedana na licytacji. Kupiła ją (przez pośrednika) Berta Flatau, a odkupił ją za tę samą cenę Ludwik, który wcześniej zrzekł się spadku po ojcu, zachowując nieruchomość dla swojej rodziny. Ludwik kontynuował tradycje rodzinne. W 1868 r. został wpisany do cechu kupców I gildii. W ciągu kilku lat, jako kupiec zbożowy i bankier stał się jednym z najzamożniejszych mieszkańców Płocka. Jego firma „Dom Handlowo-Bankowy Ludwik Flatau” znana była nie tylko w guberni płockiej, ale w całym Królestwie Polskim, Imperium Rosyjskim, Królestwie Pruskim etc. Bardzo dobrze widziało Ludwika Flataua jako przedsiębiorcę miasto Toruń. Władze tego ważnego na szlaku handlowym miasta, wyraziły zgodę w roku 1873, żeby Ludwik Flatau wraz z synami uzyskał ważne dla niego i rodziny przeniesienie i paszport Królestwa Prus. Mieszkał w Płocku na podstawie paszportu i tu prowadził swoje przedsiębiorstwo. W roku 1875 małżonkowie Flatau byli rodzicami czterech synów:
– Romana (Szlamy) ur. 30 kwietnia 1876 r., zm. w 1933 r. w Taverny we Francji;
– Edwarda (Nuchema Ermołaja), ur. 30 grudnia 1868 r. , zm. 7 czerwca 1932 r. w Warszawie; [biogram Edwarda: https://jewishplock.eu/edward-flatau/ ]
– Juliana (Judy), ur. 20 maja 1870 r., zm. 23 maja 1935 r. w Poznaniu;
– Henryka (Chaima), ur. 20 maja 1870 r., zginął pod Rabką w 1943 r.;
oraz córki Heleny (Chai), ur. 24 października 1875 r., zm. w 1951 r., zamężnej Kruszewskiej.
Rodzice wykazywali dużą troskę o wykształcenie swoich dzieci, zwłaszcza synów, którzy po ukończeniu Gimnazjum Męskiego w Płocku (Roman i Edward z medalami, Julian i Henryk prawdopodobnie również, ale dokumenty szkoły z tych lat nie zachowały się) wyjechali na studia za granicę (Edward ukończył z wyróżnieniem Wydział Lekarski na Uniwersytecie Moskiewskim, Julian również tam chemię). Edward i Julian również w Moskwie otrzymali tytuły doktorskie. Edward w 1893 r. wyjechał do Berlina i tam z innymi uczonymi prowadził badania w dziedzinie neurologii. Wynikiem ich było odkrycie (na początku 1897 r.) prawa o ekscentrycznym ułożeniu długich włókien w rdzeniu kręgowym, które przedstawił w Królewskiej Pruskiej Akademii Nauk w Berlinie. W tym czasie opracował także Atlas mózgu człowieka, a w 1912 r. wydał książkę pt. Migrena. Dzieci Flatauów były w ciągłych rozjazdach (Warszawa, Berlin, Zurych, Moskwa, Płock). Do domu przyjeżdżali coraz rzadziej (Helena i Edward urządzili się w Warszawie, Edward został skreślony z ksiąg ludności Płocka w grudniu 1908 r.). Roman osiadł na kilka lat w Odessie, Julian krążył między Moskwą a Odessą, gdzie ożenił się z Fanny Landau. W Płocku pozostał tylko inżynier Henryk i to on był przedstawicielem rodzinnej firmy pod szyldem „Ludwik Flatau” i członkiem Komitetu Zarządzającego „Domem Opieki Małżonków Flatau” [więcej informacji o tej inicjatywie: https://jewishplock.eu/zdunska-13a/ ], który założyła Anna po śmierci męża (w 1890 r.). Henryk Flatau jako ostatni opuścił Płock w 1907 r. Rodzinną nieruchomość (obecnie Pałac Ślubów) przy ul. Kolegialnej sprzedał przyjacielowi rodziny (który został później jego teściem) Jakubowi Neumarkowi.
Opracowała Krystyna Grochowska-Iwańska na podstawie artykułu złożonego w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie, druku rozdziałów w książce: Edward Flatau i jego kometa Piotra J. Flataua, dane źródłowe pochodzą z Archiwum Państwowego w Płocku uzupełnione dokumentami udostępnionymi autorce przez p. Piotra Flataua.
