Kamienica barokowa, w typie związanym z kręgiem północnym, powstała w 3. ćwierci XVII wieku. Od 1850 roku właścicielem nieruchomości był kupiec zbożowy Ojzer Lewita. W latach 1852-1855 i 1857-1862 próbował sprzedać swoją własność Radcy Honorowemu i Nadzorcy Więzienia Płockiego Szymonowi Dzierzgowskiemu. W roku 1862 nieruchomość […]
16 listopada 1930 roku został założony w Płocku oddział Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego “Frajhajt” w Polsce. Założycielami oddziału byli Mojżesz Zander (ur. 1905), Toba Nasielska (ur. 1908), Lejb Licht (ur. 1909), Symcha Guterman (ur. 1903) oraz Szlama Lipner (ur. 1906). Organizacja miała charakter socjaldemokratyczny, była związana z […]
Samuel Nadel urodził się w wielodzietnej rodzinie żydowskiej, jako syn krawca Nuty Wolfa Nadela (1815-1879) i Sury Temy z domu Zylberman (ur. 1825). Rodzina Nadel mieszkała przy ulicy Kolegialnej 12 – w kamienicy, której właścicielem w latach 1854-1855 był znakomity lekarz pochodzący z Działoszyc koło Miechowa Samuel Tugendhold (1818-1866), od 1864 roku związany z Łodzią. Od 1873 roku Nuta Wolf Nadel wraz z małżonką byli właścicielami nieruchomości położonej przy nieistniejącej dziś ulicy Niecałej pod numerem 46, którą kupili od Mośka i Perli małżonków Altman. Aż do wybuchu II wojny światowej kamienica ta była własnością ich spadkobierców.
Wspomniana wyżej Sura Tema Zylberman była córką Szymsze i Pessy Ryfki. Jej bratem był Chaim Mortka Zylberman (1822-1879) – spowiednik w płockiej synagodze, następnie zastępca rabina.
W roku 1880 Samuel Nadel wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. W mieście Newark założył rodzinę z pochodzącą z miejscowości Koło Fajgą Smołą (1857-1924), córką Lajbusza i Ejdli z Bornsztejnów.
Wkrótce po przyjeździe do Newark, Samuel rozpoczął karierę jako wytwórca cygar. Następnie założył własną firmę pod nazwą „Nadel Cigar Manufacturing Company”, w której pracowali jego bracia i niektóre z jego dzieci. Samuel aktywnie angażował się w działalność Temple B’nai Abraham (synagoga założona przez polskich emigrantów), przez pewien czas pełnił funkcję przewodniczącego kongregacji.
Jeden z synów Samuela, Louis (1891-1976), studiował inżynierię i został wynalazcą, który pracował z Thomasem Edisonem.
Mój prapradziadek Beniamin Koryto (urodzony w 1802 r. w Sochaczewie) i moja praprababka Tyla (z domu Sierota, urodzona w 1804 r. w Służewie) jako pierwsi z rodu Koryto osiedlili się w Płocku. Mieli sześcioro dzieci: Joela, Surę Łaję, Ryfkę, Hersza, Ruchel i Izraela. Izrael, mój […]
Józef Rogozik urodził się w 1875 roku w Międzyrzeczu, jako syn Chaima i Ruchli. Był współzałożycielem (w 1914 roku) Komitetu Niesienia Pomocy Żydom w Płocku i Towarzystwa Udzielania Bezpłatnej Pomocy Lekarskiej Ubogim Żydom. W 1916 roku został wybrany do zarządu Gminy Żydowskiej w Płocku oraz […]
Fabiusz Margulies (1892-1943) – przedsiębiorca, kierownik Fabryki Maszyn Rolniczych w Płocku. Był synem pochodzącego z Łodzi Maurycego Marguliesa (1856-1933) oraz Frajdy z Ejzenbergów (ur. 1861).
Siedziba firmy Marguliesów mieściła się przy ulicy Tumskiej. W swojej ofercie miała m.in. żelazne osie toczone do bryczek i powozów, kosy do sieczkarń, lemiesze, pługi, kultywatory, brony, a także konwie do mleka, grabie automatyczne, wialnie czy piekarniki ekonomiczne „półgodzinne”. Dział mechaniki przedsiębiorstwa przeprowadzał remonty lokomobili. Od początku XX wieku fabryka posiadała także odrębny dział produkujący koła i wozy – według danych z 1934 roku była to najstarsza w Polsce fabryka kół wozowych.
Fabiusz Margulies po śmierci ojca przejął wraz z braćmi Izaakiem (ur. 1888) i Czesławem (ur. 1887) kierownictwo fabryki. Pełnił zarazem funkcję prezesa Żydowskiego Towarzystwa Gimnastyczno-Sportowego Makabi, które wspierał finansowo.
Zginął w getcie w Częstochowie w 1943 roku.
Bibliografia:
Nowak G., Wojciechowska A., Żydowski Płock – architektoniczne wizje i realizacje, Płock 2014
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Icek Nelkin (ur. 1886) wraz z żoną Małką z Finkelsztejnów (ur. 1877) i dziećmi: Dwojrą (ur. 1911), Mordką (ur. 1915), Anną (ur. 1918), Maurycym (ur. 1921) i Leonardem (ur. 1924) przed wojną mieszkali przy ulicy Grodzkiej 8 w Płocku. Icek był z zawodu handlarzem. Prapradziadek […]
Jesienią 2016 roku z pejzażu miasta Płocka zniknęła charakterystyczna kamienica usytuowana przy ulicy Kolegialnej 28, w której przed wojną mieściło się żydowskie gimnazjum. Warto w skrócie przypomnieć historię tego miejsca, które przez dwie dekady związane było z historią płockich Żydów. Na początku XIX wieku właścicielami […]
Na początku lat 20. XIX wieku na placu przy obecnej ulicy Grodzkiej 8 została wzniesiona murowana kamienica. Za inwestycją stał kupiec Mateusz Kalinowski, który w roku 1798 wydzierżawił ten plac od Sióstr Miłosierdzia. W 1826 roku kamienicę nabył jego zięć – Józef Jędrzejewicz, sekretarz Sądu Kryminalnego Sprawiedliwości Województwa Płockiego i Augustowskiego. W 1832 roku nieruchomość kupili Wilhelm i Anna małżonkowie Blankensztajn. Wilhelm Blankensztajn (ok. 1792-1850), który był majstrem profesji piekarskiej, pochodził z Poczdamu. Od 1855 roku właścicielem nieruchomości był Gustaw Kluge (ok. 1810-1856). W połowie XIX wieku mieszkał tu piekarz Moritz Schmidt, zegarmistrz Emanuel Dreysohn, akuszerka Józefa Borowska, krawiec Kacper Chrzanowski, utrzymująca szkołę dla dziewcząt Katarzyna Popławska oraz szewc Józef Gierbliński. Po śmierci Gustawa Kluge jego własność odziedziczyły córki Emilia i Zenobia oraz syn Julian Kluge. Na licytacji w 1861 roku nabył ją Maurycy vel Moritz Schmidt. W latach 1875-1876 została wzniesiona nowa kamienica frontowa. Na placu, według danych z roku 1876, stały także trzy dwupiętrowe murowane oficyny, jedna jednopiętrowa oraz murowany spichrz. Po śmierci Maurycego Schmidta właścicielami nieruchomości zostali wdowa Amelia z domu Hinc oraz Rudolf i Lidia – jego dzieci. W latach 1887-1891 została wzniesiona nowa murowana trzypiętrowa oficyna (od strony ulicy Gimnazjalnej – obecnie Małachowskiego) oraz frontowy murowany dwupiętrowy dom przy ulicy Gimnazjalnej. Od Schmidtów nieruchomość nabył następnie Ludwik Cylke.
Ostatnim przedwojennym właścicielem nieruchomości (od 1918 roku) był Lewek Kilbert, urodzony 5 czerwca 1882 roku we wsi Wiskiennice (gmina Żychlin), syn Jakuba i Hycy z domu Herszkowicz. Kilbert był członkiem zarządu stowarzyszenia Pokój Wiernym Izraelitom, prezesem gminy żydowskiej i szkoły Isoda Tora, dyrektorem Banku Kupieckiego Spółdzielczego przy ulicy Tumskiej 16. Jego żoną była Szajna Gitla z Majeranców, córka Nusena i Złaty z domu Makower, urodzona 31 maja 1876 roku. Przy ulicy Grodzkiej 8 w latach 20.-30. XX wieku działały sklepy owocowe Mojżesza Gelibtera i Hersza Robaka, zakład zegarmistrzowski Mosesa Jakuba Globusa, bławatny Lewka Kilberta oraz skład farb Chaima Strzałki. Według danych z końca sierpnia 1939 roku mieszkańcami nieruchomości byli m.in. Berek Becak, Abram Moszek Budnik, Lewek Kilbert, Masza Bajla Szymańska, Josef Chaim Strzałka, Abram Sakwa, Abram Luzer Szechtman, Eliasz Wolf Zylberberg, Salomon Szoel Sztern, Rubin Mundsztuk i Kiwa Kenigsberg.
Lewek Kilbert i jego żona w czasie wojny zostali wysiedleni do getta w Warszawie, gdzie zmarli na tyfus plamisty. W czasie wojny śmierć poniósł także brat Lewka Kilberta – Moszek (ur. 1890), który został wysiedlony do Bodzentyna, a następnie zamordowany w Treblince 16 listopada 1942 roku, oraz jego żona Dobra Frajda z Bernsztajnów (ur. 1885 roku). Wojnę przeżył bratanek Lewka Kilberta (syn Doby Frajdy i Moszka) – Lejb Kilbert.
W podwórzu nieruchomości znajduje się unikatowa kuczka w stylu modernistycznym – jedna z nielicznych zachowanych w przestrzeni miasta Płocka.
Sumienna, pilna, zdolna, pracowita, oddana pracy szkolnej… W ten sposób płocczanie postrzegali Maszę (Marię) Bromberger, o czym świadczą zachowane archiwalne dokumenty. Masza urodziła się w 1895 roku, jako córka Trajtela i Karoliny z Lewinów. Nauki początkowe otrzymała w domu rodzinnym. Od 1904 do 1910 roku […]
