Tag: Żydowski Płock

Rodzina Berliner

Rodzina Berliner

Jedną z rodzin związanych z dawną ulicą Szeroką (obecnie Józefa Kwiatka) była rodzina Berlinerów. Beniamin Berliner urodził się w 1829 roku w Płocku, jako syn Hersza i Marii. Z zawodu był krawcem (podobnie jak jego rodzice). W 1851 roku ożenił się z Krajndlą Topaz (ur. […]

Józef Kwiatek i jego ulica – wystawa Fundacji Nobiscum w płockim ratuszu

Józef Kwiatek i jego ulica – wystawa Fundacji Nobiscum w płockim ratuszu

Od 19 września w Galerii P w Urzędzie Miasta Płocka dostępna będzie wystawa planszowa Józef Kwiatek i jego ulica, którą Fundacja Nobiscum zrealizowała w związku z przypadającą w tym roku 145. rocznicą urodzin Józefa Kwiatka (1874-1910). Wystawa została przygotowana w oparciu o materiały źródłowe dostępne […]

Pamięć. Płock 1939

Pamięć. Płock 1939

II wojna światowa przyniosła zagładę płockich Żydów. W lutym i marcu 1941 roku okupanci hitlerowscy deportowali do niemieckich obozów koncentracyjnych około 10 tys. Żydów z Płocka i pobliskich miejscowości. Z około 9 tys. osób pochodzenia żydowskiego mieszkających przed wybuchem wojny w Płocku, ocalała zaledwie garstka.

Mówiąc o tych mrocznych czasach posługujemy się liczbami, często zapominając, że stoją za nimi konkretni ludzie. Mężczyźni, kobiety i dzieci.

Co jakiś czas w przestrzeni publicznej wyrastają ważne, potrzebne i mądre projekty, które stanowią dla nas motywację do podejmowania nowych wyzwań. Zainspirowani inicjatywą Dariusza Popieli “Ludzie, nie liczby” oraz przedsięwzięciem Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” – “Lublin. 43 tysiące” będziemy realizować projekt:

Pamięć. Płock 1939

Celem realizowanej przez Fundację Nobiscum inicjatywy będzie imienne upamiętnienie wszystkich mieszkańców miasta Płocka żydowskiego pochodzenia, którzy zginęli w Holokauście. Na podstawie dokumentów archiwalnych z okresu II wojny światowej opracujemy informacje dotyczące wszystkich Żydów mieszkających w Płocku, wraz z danymi dotyczącymi adresu zamieszkania i daty urodzenia, które będą dostępne na stronie JewishPlock.eu.

Mamy nadzieję, że już 1 marca przyszłego roku, w rocznicę ostatniej deportacji płockich Żydów do obozu w Działdowie, będziemy mogli przedstawić Wam efekty naszej kwerendy archiwalnej.

Niebawem poinformujemy też o kolejnej inicjatywie w ramach projektu “Pamięć. Płock 1939”, jaką chcemy zrealizować.

Grodzka 11

Grodzka 11

W 1841 roku nieruchomość o numerze hipotecznym 37 przy ulicy Grodzkiej nabył od Anny z Zawidzkich Kłobuszewskiej i Teofili z Kłobuszewskich Białkowskiej Samuel Majeran. W latach 1841-1842 Majeran wystawił na placu murowaną kamienicę. Od 1873 roku właścicielem nieruchomości był pochodzący z Lipna kupiec Lewin Zeman […]

Rodzina Wajcman

Rodzina Wajcman

Mój dziadek Izydor Wajcman (ur. 1867), pochodził z wielodzietnej rodziny żydowskiej związanej z Wyszogrodem. Był synem Szmula Jochima (1841-1892), syna Zelika Lewka (ur. 1794) i Ryfki z domu Eben (ur. 1796), oraz Estery Sury z Albertów (1837-1901), córki Mośka Alberta (ur. 1805) i Dwojry z […]

Płoccy Żydzi podczas obrony miasta przed bolszewikami w 1920 r.

Płoccy Żydzi podczas obrony miasta przed bolszewikami w 1920 r.

18 sierpnia 1920 roku wojska bolszewickie zaatakowały Płock. Do 19 sierpnia ludność cywilna miasta, w tym kobiety i dzieci, bohatersko broniła się na barykadach wraz z wojskiem, uniemożliwiając żołnierzom bolszewickiej Rosji zdobycie przyczółka mostu i przekroczenie Wisły.

W obliczu niebezpieczeństwa bolszewickiego nie pozostali bierni płoccy Żydzi. Już około 10 lipca zarząd gminy żydowskiej podjął uchwałę następującej treści: „Jak jeden mąż, dzieci jednej ziemi stanąć musimy w obronie kraju. Kto silny i zdrowy, niech stanie do walki z wrogiem, kto do broni niezdolny, niech z pracy społecznej złoży ofiarę na ołtarzu ojczyzny”.

Gmina żydowska utworzyła komitet, który działał w sekcji werbunkowej, pomocy dla żołnierzy i zajmującej się prowadzeniem szpitala dla rannych. Ideę obrony kraju podjęła młodzież żydowska z Żydowskiego Koedukacyjnego Gimnazjum Humanistycznego. Wsparcia płocczanom udzielili także lokalni fabrykanci żydowskiego pochodzenia – Izydor Sarna i Maurycy Margulies.

Źródło: G. Gołębiewski, Obrona Płocka przed wojskami bolszewickimi 18-19 sierpnia 1920 r., Płock 2015

Na tablicy upamiętniającej poległych w obronie Płocka w sierpniu 1920 roku na budynku Odwachu (ulica Tumska 4) odnaleźć można nazwiska płockich Żydów: Izaaka Assante, Chaima Hammera, Abrama Narwy, Bera Nordenberga, Chaima Ogmana, Uszera Rotenberga i Dawida Szenwica.

Tablica upamiętniająca poległych w obronie Płocka w sierpniu 1920 roku na budynku Odwachu (ulica Tumska 4). Wśród wielu wymienionych osób odnaleźć można nazwiska płockich Żydów: Izaaka Assante, Chaima Hammera, Abrama Narwy, Bera Nordenberga, Chaima Ogmana, Uszera Rotenberga i Dawida Szenwica, JewishPlock.eu
Tablica upamiętniająca poległych w obronie Płocka w sierpniu 1920 roku na budynku Odwachu (ulica Tumska 4). Wśród wielu wymienionych osób odnaleźć można nazwiska płockich Żydów: Izaaka Assante, Chaima Hammera, Abrama Narwy, Bera Nordenberga, Chaima Ogmana, Uszera Rotenberga i Dawida Szenwica.
Żydowska organizacja Hechaluc – Pionier

Żydowska organizacja Hechaluc – Pionier

Hechaluc rozpoczął swoją działalność w Płocku w 1923 roku. Jego założycielami byli A. Kowalski, F. Fliderblum i M. Kenigsberg, w zarządzie organizacji znaleźli się także Szymon Margulin, Mojżesz Zander i A. Lejbgot. Celem organizacji była emigracja jej członków do Eretz Israel. Pomimo iż ortodoksyjne środowiska […]

Żydowska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Poalej Syjon

Żydowska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Poalej Syjon

Płocki oddział Poalej Syjon powstał w 1904 roku. Po rewolucji rosyjskiej w 1905 roku działalność Poalej Syjon została zakazana przez carską policję, a członkowie organizacji zeszli do podziemia. Dopiero po I wojnie światowej i utworzeniu państwa polskiego ruch ten odniósł sukces w zakładaniu oddziałów w […]

Alfred Jesion

Alfred Jesion

Alfred Jesion urodził się w Płocku 4 stycznia 1919 roku jako syn rzeźbiarza Hersza Lejzora (Hermana) (1886-1933) i Chawy z Szechtmanów. Rodzina Jesionów mieszkała w kamienicy położonej przy ulicy Nowy Rynek 4.

Alfred Jesion interesował się rzeźbą od wczesnego dzieciństwa – mając 6 lat wykonał swoją pierwszą pracę “Łucznik” według rysunku Wyspiańskiego. Ukończył Gimnazjum im. Władysława Jagiełły, był uczniem płockich artystów Fiszela Zylberberga i Czesława Idźkiewicza. Swoje prace wystawił po raz pierwszy w roku 1936 na wystawie zorganizowanej przez Klub Artystyczny Płocczan. Przed wybuchem II wojny światowej w jego pracowni było już około 20 prac rzeźbiarskich oraz kilka rzeźb, przeważnie portretów znanych w Płocku osób m.in. doktora Ignacego Feinberga. Wszystkie jego prace z tego okresu zostały zniszczone przez Niemców. W okresie II wojny światowej przebywał na Wschodzie. Służył w Batalionach Pracy, następnie był żołnierzem I Armii Wojska Polskiego. Po wojnie studiował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1948 roku jako student zdobył pierwszą nagrodę w konkursie na popiersie generała Jarosława Dąbrowskiego. W 1950 roku został z kolei nagrodzony za kompozycję “Ludwik Waryński”. W tym samym roku władze Akademii Sztuk Pięknych powierzyły mu stanowisko wykładowcy rzeźby. W 1952 roku został mianowany adiunktem, a następnie docentem i został wybrany dziekanem wydziału. W 1964 roku otrzymał kierownictwo katedry rzeźby Akademii Sztuk Pięknych i w tym samym roku ponownie został wybrany dziekanem wydziału. W 1969 roku Alfred Jesion wyemigrował do Szwecji, gdzie wykładał w Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Sztokholmie.

W roku 1985 przeszedł na emeryturę. Zmarł w 1997 roku.

Do najważniejszych prac Alfreda Jesiona zalicza się kompozycję figuralną Ludwik Waryński oraz projekt pomnika Janusza Korczaka. Wśród jego dzieł na uwagę zasługują także popiersia: generała Jarosława Dąbrowskiego, Władysława Broniewskiego, Fryderyka Chopina, Czesława Idźkiewicza, głowa Juliana Tuwima oraz Stanisława Jerzego Leca. W 1967 roku Jesion wykonał rekonstrukcję zniszczonego przez Niemców pomnika lotnika w Warszawie dłuta Edwarda Wittiga. Na emigracji wprowadził do swego rzeźbiarstwa tematykę Holokaustu. Zagładzie Żydów poświęcił cykle rzeźbiarskie “Wypalone pnie” i “Paleni”.

Kazimierz Askanas podsumowując twórczość Alfreda Jesiona w swojej książce “Sztuka Płocka” zauważa: “Jesion odczuwa tworzywo swych rzeźb w tak przekonywujący sposób, iż wydaje się, że materiał […] współuczestniczy tu w kształtowaniu pomysłu. Daje to artyście niewątpliwą satysfakcję i tym chyba tłumaczy się wielka rozmaitość materiału rzeźbiarskiego w pracach Jesiona – od gliny ceramicznej, palonego szamotu do drewna, granitu i brązu. W każdym z tych tworzyw wyraźnie widoczne jest głębokie odczucie struktury i możliwości plastycznych wybranego materiału oraz wysokiej techniki rzeźbiarskiej Jesiona […] Prace Alfreda Jesiona uderzają bogactwem i śmiałością koncepcji twórczej i dużą siłą plastycznego wyrazu. Jest to szczególnie widoczne w ostatnich rzeźbach artysty, zwłaszcza w powiązaniu z jego głęboko emocjonalnym stosunkiem do Holokaustu, którego odrealnione przedstawienia są odbiciem głębokości jego przeżyć”.

Prace Alfreda Jesiona znajdują się w zbiorach wielu instytucji kultury m.in. w Żydowskim Instytucie Historycznym im. E. Ringelbluma w Warszawie.

Abstrakcyjne prace Alfreda Jesiona w zbiorach Centralnej Bazy Judaików: link.

Fotografia: Alfred Jesion (źródło: Archiwum Państwowe w Płocku, Akta miasta Płocka, sygn. 26491), JewishPlock.eu
Fotografia: Alfred Jesion (źródło: Archiwum Państwowe w Płocku, Akta miasta Płocka, sygn. 26491)

 

Bibliografia:

K. Askanas, Sztuka Płocka, Płock 1991
G. Nowak, Żydzi płoccy. Album pamięci, Płock 2015

Symcha Guterman

Symcha Guterman

Symcha Guterman urodził się w Warszawie w 1903 roku jako trzecie dziecko Mendla, uczonego talmudysty z Radzymina, i Bajli Gitli z Fiszmanów, która pochodziła z miejscowości Kozienice koło Radomia. Jej ojciec był właścicielem młyna. W czasie I wojny światowej rodzina Gutermanów przeniosła się do Płocka, […]


error: