Fragment panoramy Wyszogrodu z majestatycznie wznoszącym się nad miasteczkiem nieistniejącym już dziś budynkiem synagogi – to zapowiedź nowego projektu realizowanego przez Fundacja Nobiscum. Zaczynamy oficjalnie pracę nad nowym, dwujęzycznym przewodnikiem: “Śladami Żydów Mazowsza”! ✡️ Przewodnik zaprezentuje synagogi, cmentarze żydowskie czy mykwy, ale również budynki, w […]
Mendel Jakub Perelgryc (ur. 1873 rok) był synem Icka Szlamy (ur. 1828 rok) i Ruchli Chany z domu Gracz (ur. 1841 rok), która pochodziła z Lipna. Jego bratem był Chaskiel Perelgryc (1864-1937) – właściciel posesji przy ulicy Warszawskiej 21 oraz Bielskiej 6, znany w Płocku […]
Feliks Tuszyński – artysta malarz i miniaturzysta, był synem Icka i Sury z Bajboków. Urodził się 19 lipca 1921 roku w Płocku. W okresie okupacji hitlerowskiej przebywał w getcie w Łodzi, następnie w obozie w Oświęcimiu. W 1944 roku został wywieziony do Braubschwelg, następnie do Watenstad. Na krótko przed wyzwoleniem trafił do obozu w Ravensbruck, skąd został uwolniony przez wojska amerykańskie. Po wojnie osiadł w Australii. Edukację artystyczną odbył w studio Donalda Campbella w Melbourne. Był członkiem stowarzyszeń Malvern Artists Society, Five Plus Group, Contemporary Artists Society, Cosmopolitan Art Group, Victorian Artists Society, Bezalel Fellowship of Arts. Za działalność artystyczną został uhonorowany nagrodami przez Victorian Artists Society i Contemporary Artists Society. Jego prace znajdują się m.in. w kolekcjach takich instytucji jak Holocaust Museum w Sydney, Queensland Art Gallery i Mornington Peninsula Regional Gallery. Zmarł 26 czerwca 2016 roku.
Wybrane wystawy indywidualne:
1979 – Felix Tuszynski. Malvern Artists Society, Melbourne
1987 – Felix Tuszynski: Retrospective. Malvern Artists Society, Melbourne
1988 – Felix Tuszynski: Retrospective. Bicentenary Exhibition Victorian Artists Society, Melbourne
1990 – Felix Tuszynski. Caulfield Arts Centre, Melbourne
1992 – Felix Tuszynski: Fantasy Drawings. Victorian Artists Society, Melbourne
1993 – The Sun and Shadows of Life: Felix Tuszynski. Victorian Artists Society, Melbourne
1994 – Felix Tuszynski. Szalom Gallery, Warszawa
2016 – Felix Tuszyński – antypody modernizmu. Płocka Galeria Sztuki, Płock
Bibliografia:
Felix Tuszynski: a Survey exhibition of Painting and Drawings 1985-1995, Victoria, Australia, 1995
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Jehuda Lejb Margolies (1787-1811) – syn Aszera Zeliga, był rabinem, który na przełomie XVIII i XIX wieku kierował życiem duchowym płockiej gminy żydowskiej. Przed 1793 rokiem pełnił funkcję rabina w Szczebrzeszynie, Włocławku i Bodzanowie. Był związany z Płockiem w okresie od 1798 do 1805 roku. […]
Maurycy Markusfeld (1849-1900) – adwokat przysięgły w Płocku w latach 1889-1900. Był synem cenionego doktora medycyny i pierwszego lekarza szpitala św. Walentego w Kutnie w latach 1844-1850 Samuela Stanisława Markusfelda (1810-1880) oraz Emilii z Lewensztajnów. Maurycy Markusfeld był absolwentem Wydziału Prawa Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Stanowisko […]
Beniamin Koryto (ur. 1802, Sochaczew) i Tyla z domu Sierota (ur. 1804, Służewo) byli pierwszymi przedstawicielami rodziny Koryto, którzy osiedlili się w Płocku (więcej na temat rodziny Koryto: link ). Jeden z ich synów – Izrael (ur. 1847) poślubił Gitlę Taubę z domu Szmiga (ur. 1854). Córka Ruchla w 1914 roku wyszła za mąż za Chiela (Jechiela) Majera Bieżuńskiego (ur. 1888, Płock), syna Natana i Gitli z domu Gombiner.
Chiel był absolwentem gimnazjum gubernialnego w Płocku, następnie kontynuował prywatną edukację w klasach średnich. Ukończył Warszawską Szkołę Gimnastyki Szwedzkiej i Masażu Heleny Kuczalskiej oraz szkołę pływania Majewskiego na warszawskiej Pradze. Przez pewien czas prowadził kursy gimnastyki w jednej z warszawskich szkół. W 1920 roku, podczas inwazji bolszewickiej, zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego. Od 1921 roku był nauczycielem gimnastyki w 7-klasowej szkole powszechnej dla dzieci żydowskich w Płocku, następnie w szkole podstawowej w Wyszogrodzie. W lipcu 1925 roku ukończył kurs fizyki i matematyki w Aleksandrowie Kujawskim, w 1932 roku kurs harcerski, a następnie letnie kursy wychowania fizycznego. Przeszedł na emeryturę w 1938 roku.
Początkowo Bieżuńscy mieszkali w Wyszogrodzie przy ulicy Rębowskiej 28, następnie w Płocku przy ulicy Kolegialnej 3. Chiel i Ruchla mieli pięcioro dzieci: Symę (ur. 1915, Warszawa), Izraela (ur. 1917, Płock), Naumę vel Neomi (ur. 1921, Płock), Chaję Surę vel Helę (ur. 1922, Płock) oraz Arona vel Arthura (ur. 1926, Wyszogród). Ich córki uczęszczały do Gimnazjum Żeńskiego im. hetmanowej Reginy Żółkiewskiej w Płocku, gdzie Nauma wyróżniała się wiedzą i inteligencją wśród uczennic.
W 1934 roku Syma wyemigrowała do Izraela. Jej siostra Nauma podążyła za nią kilka lat później. Chiel, Ruchla, Izrael, Hela i Artur, którzy pozostali w Płocku, zginęli w Holokauście.
W Izraelu Syma ukończyła Uniwersytet Hebrajski i została nauczycielką biologii. Nauma została pielęgniarką, następnie ukończyła Wydział Lekarski Uniwersytetu Hebrajskiego i została lekarzem. W 1943 roku Syma poślubiła Chaima Broda (ur. 1911, Radomyśl Wielki). Jej mąż zginął w 1945 roku na służbie w Brygadzie Żydowskiej podczas II wojny światowej. Syma i Chaim mieli syna Amira. Nauma zmarła w 1997 roku, Syma w 2005 roku.
Amir Brod, Izrael
Maksymilian Eljowicz (1890-1942) – artysta malarz, urodził się w Raciążu jako syn rzemieślnika Chaima Pinkasa. Na początku XX wieku jego rodzina przeniosła się do Płocka. Tu Maksymilian podjął naukę, następnie pracę w zakładzie zegarmistrzowskim. Ponieważ od najmłodszych lat przejawiał wybitne zdolności do malarstwa i rysunku, […]
Dr Roman (Rywen) Pakuła był synem Mojżesza Arona i Enty, w Płocku rodzina mieszkała przy ul. Grodzkiej 4. Poniżej publikujemy dwa teksty poświęcone postaci tego niezwykłego płocczanina i cenionego naukowca. Doktor Roman Pakuła – rys biograficzny przygotowany przez współpracowników z Wydziału Mikrobiologii na Uniwersytecie w […]
Jakub Zysman (1861-1926) – lekarz i społecznik, zwany „doktorem Judymem z Klimontowa”, urodził się w Zakroczymiu jako syn Hersza Bera Zysmana i Łai z Przysucherów. W latach 70. XIX wieku jego rodzina przeniosła się do Płocka. Jakub miał dziewięcioro rodzeństwa: braci Chaima (ur. 1862), Majera (ur. 1865), Szmula (ur. 1866), Lewina (ur. 1873) i Abrama (ur. 1877) oraz siostry Idel (ur. 1868), Ettę (ur. 1873), Marię (ur. 1875) oraz Rozalię (ur. 1877). Wcześnie stracił matkę, a jego ojciec ożenił się ponownie z Chawą Przysucher. Zysmanowie mieszkali przy ulicy Królewieckiej w nieruchomości Władysława i Zofii Lubowidzkich. Ambitny i zdolny Jakub uczęszczał do gimnazjum gubernialnego w Płocku. W 1887 roku ukończył studia na Wydziale Medycyny Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Dwa lata później zmienił wyznanie na ewangelicko-augsburskie. Praktykował w Wisznicach, następnie w Warszawie, od 1891 roku w Klimontowie. W 1894 roku zawarł małżeństwo z Eufemią Marią z Modzelewskich, z którą miał troje dzieci: Jerzego, Irenę i Wiktora (znanego jako Bruno Jasieński). W pamięci klimontowian Jakub Zysman zapisał się nie tylko jako wielkoduszny lekarz (leczył za darmo ubogich mieszkańców miasteczka i okolic), ale również wielki społecznik: inicjator powstania Klimontowskiego Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego, działacz Towarzystwa Gniazd Sierocych i współorganizator Polskiej Macierzy Szkolnej. Dzięki Jakubowi Zysmanowi w Klimontowie wybudowano remizę strażacką, rozpoczęto brukowanie ulic i placów, przeprowadzono połączenie telegraficzne Klimontowa z Opatowem. W okresie I wojny światowej Jakub Zysman wraz z rodziną przebywał w Moskwie i służył jako lekarz wojskowy. Po zakończeniu wojny powrócił do Klimontowa, gdzie mieszkał i pracował do śmierci w roku 1926. Wielkiego obywatela Klimontowa, którego religią był każdy człowiek potrzebujący pomocy, żegnało blisko 10 tysięcy osób.
Bibliografia:
Jaworski K., Dandys. Słowo o Brunonie Jasieńskim, Warszawa 2009
Zarębski M., Jakub Zysman – lekarz społecznik, animator licznych inicjatyw obywatelskich w Klimontowie,
http://www.oil.org.pl/jsp/bip/drukuj.jsp?classId=/oil/oil56/gazeta/numery/n2011/n201110/n20111010
[dostęp: 14.05.2020]
Symcha Guterman (biogram Symchy – link) urodził się 1 września 1903 roku w Warszawie, jako syn talmudysty Menachema Mendla (ur. ok. 1870) i Bajli Gitli z Fiszmanów (ur. ok. 1872). Jego matka pochodziła z zamożnej rodziny z Kozienic nad rzeką Zagożdżonką, gdzie jej ojciec – […]
