Pusty plac oznaczony numerem hipotecznym 256 przy dawnej ulicy Szerokiej należał na początku XIX wieku do dyrektora policji Wilhelma Czarnowskiego. Po jego śmierci nieruchomość odziedziczyli małoletni synowie – Juliusz i Henryk Czarnowscy. W wyniku licytacji odbytej w Urzędzie Municypalnym dnia 7 czerwca 1825 roku, plac […]
W najbliższy poniedziałek, 27 stycznia 2020 r., obchodzimy Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Odpowiadając na coroczny apel Fundacji Shalom, włączmy się tego dnia w akcję “Światło Pamięci”. Zapalmy o godzinie 18.00 świece w płockich oknach na znak upamiętnienia wszystkich ofiar Holokaustu. Świece możemy zapalić […]
Płocka kamienica przy ulicy Sienkiewicza 26, w której mieści się dziś Liceum Plastyczne, należała przed wojną do rodziny Altbergów. Tu 15 marca 1938 roku zmarła Paulina Altberg z domu Golde, córka Beniamina i Liby Rechli z Goldsztejnów, która była znaną działaczką charytatywną. Córka Pauliny – Emma, była wybitną pianistką, klawesynistką, pedagogiem muzycznym i publicystką.
Emma urodziła się 14 stycznia 1889 roku. Studiowała nauki społeczne i filozofię w Szwajcarii, od 1909 roku grę na fortepianie w paryskiej Schola Cantorum. Po uzyskaniu dyplomu w 1913 roku, kontynuowała naukę na jednorocznym kursie mistrzowskim dla wybitnie uzdolnionych absolwentów. W okresie dwudziestolecia międzywojennego mieszkała w Warszawie, gdzie prowadziła działalność pedagogiczną i publicystyczną. Udzielała prywatnych lekcji oraz kierowała kursami muzycznymi organizowanymi przez Robotnicze Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci. Była współzałożycielką Stowarzyszenia Miłośników Muzyki Dawnej i redaktorką „Expressu Porannego”. Po wybuchu II wojny światowej wyjechała do Wilna, gdzie objęła posadę nauczycielki w Konserwatorium im. Mieczysława Karłowicza. Po wkroczeniu do miasta Niemców została zmuszona do ucieczki. Czas okupacji spędziła z siostrą, ukrywając się w Rohaczowszczyźnie. W ostatnim roku wojny powróciła do Wilna. Po wyzwoleniu miasta pracowała w Państwowym Konserwatorium Wileńskim jako kierowniczka klasy fortepianu specjalnego. Przeprowadziła się następnie do Łodzi, gdzie od września 1945 roku uczyła fortepianu i audycji muzycznych w Ludowym Instytucie Muzycznym. Rok później została zatrudniona w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej, a w 1948 roku objęła stanowisko profesora klasy fortepianu w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej. W 1956 roku została uhonorowana przyznaniem jej tytułu profesora nadzwyczajnego. Prowadziła ożywioną działalność publicystyczną i naukową. Jej artykuły drukowano, m.in. w „Poradniku Muzycznym”, „Ruchu Muzycznym” oraz kwartalniku „Muzyka”. Opracowała wiele cennych podręczników do nauki gry m.in. “Czytanki muzyczne”, które do dziś stosowane są jako materiały obowiązkowego programu nauczania. Opublikowała książkę pt. „Polscy pianiści”. Została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Więcej na temat Emmy Altberg w artykule Małgorzaty Łyczakowskiej: http://www.amuz.lodz.pl/dmdocuments/notes-muzyczny-2016-2/157-180–notes-muzyczny-2-6-2016.pdf
O rodzinie Iwanowskich, u której ukrywała się w czasie wojny Emma Altberg: https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-rodziny-iwanowskich
W 1857 roku Chaim Rafał Kempner (ok. 1817-1870) otworzył w Płocku dużą księgarnię, przy której funkcjonowała także czytelnia i wypożyczalnia. Księgarnia, która zlokalizowana była przy ulicy Grodzkiej, polecała się wszystkimi nowościami w handlu księgarskim, we wszystkich gałęziach nauk, niemniej romansami, powieściami najznakomitszych tegoczesnych pisarzy, książkami […]
Nachum Sokołow urodził się 1 stycznia 1859 roku w Wyszogrodzie, jako syn Szmula Joska (ur. 1827 rok, syn Icka i Gitli Chai z Breslerów) i Mariem Gitli (ur. 1830 rok, córka Szmula i Itty Smrodyniów vel Kohnów). Swoje dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Płocku […]
Płocka historia rodziny Flatauów ma swój początek w czasach Księstwa Warszawskiego, kiedy do Płocka przybył Joachim (Nochem) Judas, kupiec pochodzący z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, z miasteczka Gołancz. W aktach stanu cywilnego wyznania mojżeszowego miasta Płocka z roku 1814 pod datą 28 marca został zapisany akt małżeństwa Joachima Judasza (ur. w VXIII w., zm. w 1865 r.), który niedługo potem przyjął nazwisko „Flatau” z Prywą z Klejnów, rodowitą mieszkanką Płocka. Po śmierci Prywy (1826 r.) Joachim Flatau zawarł związek małżeński z Bertą (Braną) z Nyrenbergów, mieszkanką Dobrzynia nad Wisłą. Małżonkowie dochowali się siedmiorga dzieci, które po osiągnięciu dorosłości opuściły Płock udając się do Torunia, następnie do Berlina (Dorota zamężna Kaliszer), Mławy (Anna zamężna Kuroszkin), Wiednia (Julian), Londynu (Józef), Warszawy, później Radomia (Maria Ciemierzyńska), Kalisza (Ludwik). W Płocku została Justyna, zamężna Bogusławska. Na początku lat 60. powrócił do Płocka Ludwik (ur. 1831 r., zm. 1895 r.), nie sam lecz z żoną Anną (Chindą) z Heymanów, mieszkanką Kalisza. Młodzi małżonkowie zamieszkali w nieruchomości nr 321 przy ul. Kolegialnej, zakupionej przez rodziców w roku 1834 i nierozerwalnie związanej z losami rodziny Flatauów. O tę nieruchomość toczył się w rodzinie, przez kilka lat, spór po śmierci Joachima w 1865 r. Wyrokiem Trybunału Cywilnego w Płocku w 1868 r. nieruchomość 321 została podzielona i sprzedana na licytacji. Kupiła ją (przez pośrednika) Berta Flatau, a odkupił ją za tę samą cenę Ludwik, który wcześniej zrzekł się spadku po ojcu, zachowując nieruchomość dla swojej rodziny. Ludwik kontynuował tradycje rodzinne. W 1868 r. został wpisany do cechu kupców I gildii. W ciągu kilku lat, jako kupiec zbożowy i bankier stał się jednym z najzamożniejszych mieszkańców Płocka. Jego firma „Dom Handlowo-Bankowy Ludwik Flatau” znana była nie tylko w guberni płockiej, ale w całym Królestwie Polskim, Imperium Rosyjskim, Królestwie Pruskim etc. Bardzo dobrze widziało Ludwika Flataua jako przedsiębiorcę miasto Toruń. Władze tego ważnego na szlaku handlowym miasta, wyraziły zgodę w roku 1873, żeby Ludwik Flatau wraz z synami uzyskał ważne dla niego i rodziny przeniesienie i paszport Królestwa Prus. Mieszkał w Płocku na podstawie paszportu i tu prowadził swoje przedsiębiorstwo. W roku 1875 małżonkowie Flatau byli rodzicami czterech synów:
– Romana (Szlamy) ur. 30 kwietnia 1876 r., zm. w 1933 r. w Taverny we Francji;
– Edwarda (Nuchema Ermołaja), ur. 30 grudnia 1868 r. , zm. 7 czerwca 1932 r. w Warszawie; [biogram Edwarda: https://jewishplock.eu/edward-flatau/ ]
– Juliana (Judy), ur. 20 maja 1870 r., zm. 23 maja 1935 r. w Poznaniu;
– Henryka (Chaima), ur. 20 maja 1870 r., zginął pod Rabką w 1943 r.;
oraz córki Heleny (Chai), ur. 24 października 1875 r., zm. w 1951 r., zamężnej Kruszewskiej.
Rodzice wykazywali dużą troskę o wykształcenie swoich dzieci, zwłaszcza synów, którzy po ukończeniu Gimnazjum Męskiego w Płocku (Roman i Edward z medalami, Julian i Henryk prawdopodobnie również, ale dokumenty szkoły z tych lat nie zachowały się) wyjechali na studia za granicę (Edward ukończył z wyróżnieniem Wydział Lekarski na Uniwersytecie Moskiewskim, Julian również tam chemię). Edward i Julian również w Moskwie otrzymali tytuły doktorskie. Edward w 1893 r. wyjechał do Berlina i tam z innymi uczonymi prowadził badania w dziedzinie neurologii. Wynikiem ich było odkrycie (na początku 1897 r.) prawa o ekscentrycznym ułożeniu długich włókien w rdzeniu kręgowym, które przedstawił w Królewskiej Pruskiej Akademii Nauk w Berlinie. W tym czasie opracował także Atlas mózgu człowieka, a w 1912 r. wydał książkę pt. Migrena. Dzieci Flatauów były w ciągłych rozjazdach (Warszawa, Berlin, Zurych, Moskwa, Płock). Do domu przyjeżdżali coraz rzadziej (Helena i Edward urządzili się w Warszawie, Edward został skreślony z ksiąg ludności Płocka w grudniu 1908 r.). Roman osiadł na kilka lat w Odessie, Julian krążył między Moskwą a Odessą, gdzie ożenił się z Fanny Landau. W Płocku pozostał tylko inżynier Henryk i to on był przedstawicielem rodzinnej firmy pod szyldem „Ludwik Flatau” i członkiem Komitetu Zarządzającego „Domem Opieki Małżonków Flatau” [więcej informacji o tej inicjatywie: https://jewishplock.eu/zdunska-13a/ ], który założyła Anna po śmierci męża (w 1890 r.). Henryk Flatau jako ostatni opuścił Płock w 1907 r. Rodzinną nieruchomość (obecnie Pałac Ślubów) przy ul. Kolegialnej sprzedał przyjacielowi rodziny (który został później jego teściem) Jakubowi Neumarkowi.
Opracowała Krystyna Grochowska-Iwańska na podstawie artykułu złożonego w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie, druku rozdziałów w książce: Edward Flatau i jego kometa Piotra J. Flataua, dane źródłowe pochodzą z Archiwum Państwowego w Płocku uzupełnione dokumentami udostępnionymi autorce przez p. Piotra Flataua.
27 grudnia 1868 roku w Płocku urodził się Edward Flatau – jeden z najznakomitszych lekarzy i najwybitniejszych uczonych polskich. Edward był synem bankiera Ludwika Flataua i Anny z Heymanów. W 1886 roku ukończył ze złotym medalem płockie gimnazjum i wstąpił na wydział lekarski Uniwersytetu Moskiewskiego. […]
Lejzor Brygart urodził się 13 marca 1893 roku, jako syn Szlamy (1842-1911) i Iski z domu Fibus (1855-1918). Szlama Brygart był z zawodu rzeźnikiem. Lejzor miał młodszego brata Dawida (ur. 1894 rok), który prawdopodobnie wyemigrował do Londynu. W 1913 roku Lejzor Brygart ożenił się z […]
Estera Golde-Stróżecka – wolnomyślicielka, aktywistka na rzecz praw kobiet, publicystka, działaczka polityczna i kulturalno-oświatowa, lekarka, urodziła się 1 sierpnia 1872 roku w Płocku, jako córka Beniamina i Liby Ruchli z Goldsztejnów. Jej ojciec był znanym w mieście kupcem, przemysłowcem i działaczem filantropijnym. Po ukończeniu Gimnazjum Gubernialnego w 1888 roku, wyjechała do Genewy i Paryża, gdzie studiowała nauki przyrodnicze i medycynę. W tym okresie związała się z Polską Partią Socjalistyczną. Była współzałożycielką paryskiej sekcji Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich, współpracowała z „Przedświtem”, „Robotnikiem” oraz „Gazetą Robotniczą”. Latem 1896 roku ukończyła studia medyczne ze specjalnością pediatryczną. Powróciła do rodzinnego miasta, gdzie przez krótki czas praktykowała w Szpitalu im. Izaaka Fogla przy ulicy Misjonarskiej. Wyjechała następnie do Warszawy, gdzie podjęła pracę w szpitalu pediatrycznym na Śliskiej. Kierowała jednocześnie warszawską organizacją PPS. Za swoją działalność była wielokrotnie aresztowana i więziona. W 1906 roku wyszła za mąż za Jana Stróżeckiego (1869-1918) – działacza socjalistycznego i niepodległościowego. Po ślubie zamieszkała w Paryżu. Działała w paryskiej sekcji PPS-Lewicy, należała do Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza, organizowała pomoc dla polskich więźniów politycznych w Rosji ramach Towarzystwa Czerwonego Krzyża. Jednocześnie prowadziła praktykę pediatryczną i ginekologiczną. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę nie zaprzestała działalności społecznej i politycznej, która stała się jeszcze bardziej radykalna. W ostatnich latach swojego życia redagowała „Dziennik Ludowy”. W swoich artykułach broniła praw dzieci i młodzieży, osób starszych, spraw języka i szkolnictwa polskiego, polskości na emigracji. Ciężko chorowała na serce. Zmarła 2 września 1938 roku.
Bibliografia:
Grochowska-Iwańska K., Płocczanki na drogach do Niepodległej [w:] Tak rodziła się Niepodległość. W 100-lecie powstania wolnej Polski, red. Z. P. Kruszewski, Z. J. Zasada, Płock–Włocławek 2018
Kancewicz J., Estera i Jan Stróżeccy. Zarys życia i działalności społeczno-politycznej, „Notatki Płockie” 1978, nr 3 (96)
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Według zapisów archiwalnych rodzina Bomzonów (Baumzon; Bomsohn) mieszkała w Płocku od początku XIX wieku. Mój pradziadek, Izrael Abram Bomzon (1861-1913), syn Dawida Szlamy (1826-1904) i Ruchli Łai z domu Liberman (1830-?), który był zawodowym piernikarzem, w 1901 roku poślubił Entę Szrajber (1854-Holokaust). Rodzina Bomzonów mieszkała […]
