Od 19 września w Galerii P w Urzędzie Miasta Płocka dostępna będzie wystawa planszowa Józef Kwiatek i jego ulica, którą Fundacja Nobiscum zrealizowała w związku z przypadającą w tym roku 145. rocznicą urodzin Józefa Kwiatka (1874-1910). Wystawa została przygotowana w oparciu o materiały źródłowe dostępne […]
II wojna światowa przyniosła zagładę płockich Żydów. W lutym i marcu 1941 roku okupanci hitlerowscy deportowali do niemieckich obozów koncentracyjnych około 10 tys. Żydów z Płocka i pobliskich miejscowości. Z około 9 tys. osób pochodzenia żydowskiego mieszkających przed wybuchem wojny w Płocku, ocalała zaledwie garstka. […]
W 1841 roku nieruchomość o numerze hipotecznym 37 przy ulicy Grodzkiej nabył od Anny z Zawidzkich Kłobuszewskiej i Teofili z Kłobuszewskich Białkowskiej Samuel Majeran. W latach 1841-1842 Majeran wystawił na placu murowaną kamienicę. Od 1873 roku właścicielem nieruchomości był pochodzący z Lipna kupiec Lewin Zeman (ur. 1849 rok), syn Jakuba i Cyrli z Majeranów. Od 1876 roku funkcjonował tu magazyn mebli krajowych, wiedeńskich, hamburskich i berlińskich, a także skład luster w ramach złoconych, mahoniowych i orzechowych, salonowych i do sypialni. Zeman otworzył zarazem skład maszyn do szycia z fabryk amerykańskich i niemieckich oraz warsztat, w którym sprowadzani przez właściciela z Warszawy i zagranicy tapicerowie wykonywali wszelkie roboty tapicerskie na potrzeby magazynu i zamówienia klientów. W kamienicy mieścił się także magazyn jubilerski F. Grünbauma, oferujący wyroby brylantowe, złote i srebrne, z fabryk francuskich i angielskich.
W kamienicy mieszkał wraz z rodziną Mieczysław Goldberg (1868-1907) – syn Szlamy Lejby i Enty Julii z Dancygierów, dziennikarz, dramaturg, poeta, krytyk sztuki, eseista, działacz socjalistyczny. Od 1894 roku Goldberg działał we francuskim ruchu robotniczym. Założył pisma „Le Courrier Social” i „Sur le Trimard”. Była autorem m.in. Lettres à Alexis. Histoire sentimentale d’une pensée (1904), Prométhée repentant, tragédie en trois actes (1905), Fleurs et cendres. Impressions d’Italie (1906), L’Esprit dialectique (1907). Wśród jego przyjaciół byli m.in. Antoine Bourdelle, Camille Claudel, Henri Matisse i Auguste Rodin.
W 1885 roku nieruchomość nabył dobrzyński handlarz Lesser Byszofswerder (ur. 1834 rok). W 1911 roku nieruchomość kupił Syne Praszkier, a w 1923 roku Józef Praszkier oraz Icek i Gitla Lidzbarscy. Przy ulicy Grodzkiej 11 mieściła się siedziba Towarzystwa Kursów Wieczorowych Żydowskich w Płocku, którego współzałożycielem był Becalel Okolica – współorganizator płockiej filii partii Poalej Syjon-Lewica, przewodniczący Związku Zawodowego Krawców i Transportowców w Płocku. Funkcjonował tu sklep bławatny Alfreda Blaya i obuwniczy Salomona Epsztajna.
Mój dziadek Izydor Wajcman (ur. 1867), pochodził z wielodzietnej rodziny żydowskiej związanej z Wyszogrodem. Był synem Szmula Jochima (1841-1892), syna Zelika Lewka (ur. 1794) i Ryfki z domu Eben (ur. 1796), oraz Estery Sury z Albertów (1837-1901), córki Mośka Alberta (ur. 1805) i Dwojry z […]
18 sierpnia 1920 roku wojska bolszewickie zaatakowały Płock. Do 19 sierpnia ludność cywilna miasta, w tym kobiety i dzieci, bohatersko broniła się na barykadach wraz z wojskiem, uniemożliwiając żołnierzom bolszewickiej Rosji zdobycie przyczółka mostu i przekroczenie Wisły. W obliczu niebezpieczeństwa bolszewickiego nie pozostali bierni płoccy […]
Hechaluc rozpoczął swoją działalność w Płocku w 1923 roku. Jego założycielami byli A. Kowalski, F. Fliderblum i M. Kenigsberg, w zarządzie organizacji znaleźli się także Szymon Margulin, Mojżesz Zander i A. Lejbgot. Celem organizacji była emigracja jej członków do Eretz Israel. Pomimo iż ortodoksyjne środowiska w Płocku sprzeciwiały się nowo utworzonej grupie, liczba jej członków rosła z roku na rok, a lokalny oddział Hechaluc stał się ośrodkiem różnych działań syjonistycznych.
Podczas gdy organizacja Hechaluc składała się z młodych ludzi w wieku powyżej 18 lat, którzy przygotowywali się do wyjazdu do Eretz Israel, członkami jej siostrzanej organizacji Hechaluc Hatzair byli młodsi chłopcy i dziewczynki. Organizacja przygotowywała młodzież do przyszłego życia jako pionierów i koncentrowała się na działaniach kulturalnych. W latach 30. wielu młodych chłopców i dziewcząt wyjechało z miasta do Eretz Israel, gdzie większość z nich mieszkała jako pionierzy m. in. w kibucach.
Młodzi pionierzy z Płocka, którym nie udało się dotrzeć do Izraela, zostali zamordowani, podobnie jak wielu innych, przez nazistów podczas II wojny światowej.
Bibliografia: Plotzk. A History of an Ancient Jewish Community in Poland, ed. E. Eisenberg, Tel-Aviv 1967
Płocki oddział Poalej Syjon powstał w 1904 roku. Po rewolucji rosyjskiej w 1905 roku działalność Poalej Syjon została zakazana przez carską policję, a członkowie organizacji zeszli do podziemia. Dopiero po I wojnie światowej i utworzeniu państwa polskiego ruch ten odniósł sukces w zakładaniu oddziałów w […]
Alfred Jesion urodził się w Płocku 4 stycznia 1919 roku jako syn rzeźbiarza Hersza Lejzora (Hermana) (1886-1933) i Chawy z Szechtmanów. Rodzina Jesionów mieszkała w kamienicy położonej przy ulicy Nowy Rynek 4. Alfred Jesion interesował się rzeźbą od wczesnego dzieciństwa – mając 6 lat wykonał […]
Symcha Guterman urodził się w Warszawie w 1903 roku jako trzecie dziecko Mendla, uczonego talmudysty z Radzymina, i Bajli Gitli z Fiszmanów, która pochodziła z miejscowości Kozienice koło Radomia. Jej ojciec był właścicielem młyna. W czasie I wojny światowej rodzina Gutermanów przeniosła się do Płocka, gdzie mieszkał brat Mendla – Rachmil. W okresie międzywojnia Symcha Guterman założył warsztat trykotarski. Był także jednym ze współzałożycieli oddziału płockiego organizacji Frajhajt. W 1933 roku ożenił się z Chawą Alterowicz (ur. 1902), córką Jakuba i Nychy, która z zawodu była krawcową. W 1935 roku urodził się ich syn Jakub. Rodzina Gutermanów mieszkała przy ulicy Sienkiewicza 64. W okresie okupacji Symcha Guterman wraz z żoną i synem przebywał w getcie płockim. 1 marca 1941 roku zostali wywiezieni do obozu w Działdowie, następnie do dystryktu radomskiego. Ostatni miejscem ich okupacyjnej wędrówki była Warszawa.
W okresie kilku miesięcy przed wybuchem powstania warszawskiego był żołnierzem Armii Krajowej. Brał udział w powstaniu warszawskim, które wybuchło 1 sierpnia 1944 roku. Zginął w walce o odbicie Pawiaka w pierwszych dniach sierpnia 1944 roku. Pozostawił cenny pamiętnik, w którym spisał okupacyjne losy płockich Żydów. Pamiętnik zatytułowany “Kartki z pożogi” został wydany w roku 2004 przez Towarzystwo Naukowe Płockie.
Bibliografia:
S. Guterman, Kartki z pożogi, Płock 2004
G. Nowak, Żydzi płoccy. Album pamięci, Płock 2015
J. Przedpełski, J. Stefański, Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
19 marca 1860 roku w Płocku zostało zawarte małżeństwo między Surą Łają Koryto (ur. 1840), córką pochodzącego z Sochaczewa Beniamina (1802-1877) i Tyli z Sierotów (1804-1874), a Joskiem Chaimem Fuksem (1836-1891), synem mieszkańców miasta Kutna – Lejby i Ryfki. Josek Chaim Fuks, podobnie jak jego […]
