Wystawa online “Rachmonim bnei rachmonim. Płoccy Żydzi, dobroczynność i filantropia” jest już dostępna: https://jewishplock.eu/rachmonim-bnei-rachmonim/ Organizator wystawy: Partnerem wystawy jest Archiwum Państwowe w Płocku. Wystawa została wpisana w program Europejskich Dni Kultury Żydowskiej: https://jewisheritage.org/event/rachmonim-bnei-rachmonim-the-charity-and-philanthropy-of-plock-jews
Znany przedwojenny aktor kabaretowy, monologista, parodysta, autor tekstów piosenek i skeczy oraz piosenkarz, urodził się w 1904 roku w Płocku jako Wolf Nożyca w rodzinie kupca Icka i Tauby Ruchli z domu Frydman. Nożycowie mieszkali przy Starym Rynku, w kamienicy pod numerem 21 (ostatnim znanym przedwojennym […]
Fundacja Nobiscum zaprasza na premierę drugiej edycji przewodnika „Śladami płockich Żydów” autorstwa Gabrieli Nowak-Dąbrowskiej, który dostępny będzie od 28 sierpnia dzięki dofinansowaniu Miasta Płock.
Pierwsze wydanie przewodnika „Śladami płockich Żydów” ukazało się w 2019 roku, również dzięki dofinansowaniu Miasta Płocka. Liczący 500 sztuk nakład wyczerpał się wtedy w rekordowym tempie. Publikacja Gabrieli Nowak-Dąbrowskiej uświadomiła nam jak ważne jest przedstawienie historii płockiej społeczności żydowskiej przez pryzmat miejsc i postaci w przystępnej formie przewodnika. O publikację pytali płocczanie, a także osoby z całego świata, w tym duże grono potomków płockich Żydów. W tym roku publikujemy zatem drugą edycję książki – znacząco rozszerzoną, zawierającą nowe, ustalone w ciągu kilkuletniej pracy Autorki informacje, a także wykonane specjalnie dla tego wydawnictwa fotografie oraz kody QR, pod którymi kryją się dodatkowe treści wideo, informacje i grafiki.
Społeczność żydowska, współtworząca historię Płocka przez ponad 700 lat, pozostawiła po sobie wiele obiektów obecnych w przestrzeni miasta do dziś, choć nie zawsze tak czytelnie powiązanych ze swoją przeszłością, jak budynki małej synagogi czy mykwy. Znajdziemy je w obrębie dawnej dzielnicy żydowskiej, obejmującej ulicę Szeroką (dzisiejsza ulica Kwiatka), Więzienną (Sienkiewicza), Ostatnią, Jerozolimską, Synagogalną, Bielską, Tylną i Niecałą, ale także przy najbardziej reprezentacyjnych ulicach miasta – Tumskiej, Grodzkiej oraz przy Starym Rynku. To tu znajdowały się domy, siedziby organizacji, sklepy, zakłady rzemieślnicze i przedsiębiorstwa płockich Żydów. W niniejszej publikacji takich miejsc jest ponad 50, co wybitnie świadczy o wkładzie w rozwój miasta wniesionym przez jego społeczność żydowską.
Dwujęzyczny, polsko-angielski przewodnik będzie dostępny nieodpłatnie w siedzibie Płockiej Lokalnej Organizacji Turystycznej (Stary Rynek 8) począwszy od niedzieli, 28 sierpnia 2022 r.
2 sierpnia 2022 r. przypada 79. rocznica wybuchu powstania w Treblince. Marian Płatkiewicz wspominał: “Płocczanie byli filarem w powstaniu. Motek Perelgryc, płocczanin, mechanik rowerowy. Pracował w Treblince jako blacharz i mechanik rowerowy. On i kolega Łyk z Nowego Dworu oraz Budnik z bratem, podrobili klucz […]
W związku z tegorocznymi Europejskimi Dniami Kultury Żydowskiej, Fundacja Nobiscum zaprasza na wystawę online zatytułowaną “Rachmonim bnei rachmonim. Płoccy Żydzi, dobroczynność i filantropia”. Wystawa w języku polskim i angielskim dostępna będzie poprzez stronę JewishPlock.eu od 4 września 2022 r. Społecznikostwo płocczan ma długą tradycję. Ważną […]
Kamienica w stylu renesansowym przy ulicy Kolegialnej 9 została wzniesiona w latach 1885-1886 przez Annę z Heymanów Flatau (1838-1898) i jej męża Ludwika (1829-1890) – kupca zbożowego, przemysłowca i właściciela kantoru bankierskiego. Zarówno Anna, jak i Ludwik byli znanymi w Płocku filantropami m.in. fundatorami budynku przy ulicy Zduńskiej, w którym mieścił się przytułek dla starców i kalek.
W 1834 roku posesję oznaczoną numerem hipotecznym 321 przy ulicy Kolegialnej nabył pochodzący z Gołańczy kupiec Joachim (Nuchem) Flatau (1778-1865) wraz z żoną Braną z Nirenbergów. W 1836 roku małżonkowie wznieśli nową, piętrową kamienicę. Po śmierci Joachima połowę nieruchomości odziedziczyły jego dzieci: Maria, Itta vel Justyna, Dorota, Michla Tauba, Józef, Julian i Rozalia Anna. W wyniku publicznej licytacji ich część nabyła Brana z Nirenbergów. Na mocy kontraktu kupna sprzedaży z 1869 roku właścicielem nieruchomości został Ludwik (Liber) Flatau. Po jego śmierci nieruchomość odziedziczyła jego żona Anna wraz z czworgiem dzieci – Henrykiem, Julianem, Heleną i Edwardem. W 1898 roku właścicielami kamienicy zostali Henryk, Helena i Julian Flatau. W 1907 roku nieruchomość została sprzedana Jakubowi Neumarkowi, a od 1917 roku jej właścicielami byli Józef Rogozik i Dawid Szenwic, następnie Bank Przemysłowy Warszawski. W 1925 roku posesję przejęła Powiatowa Kasa Chorych w Płocku. Ostatnim przedwojennym właścicielem był Karol Popielawski.
Obecnie budynek jest siedzibą Urzędu Stanu Cywilnego.
Cyrla (Czesława) Graubart urodziła się 29 marca 1894 roku, jako córka Szoela i Sury Marii z domu Fabjan małżonków Bruzdów. W 1911 roku ukończyła 7-klasowe gimnazjum rządowe w Warszawie. W grudniu tego roku po złożeniu egzaminu zawodowego otrzymała świadectwo “domowej nauczycielki”. W styczniu 1913 roku, […]
13 maja 1886 roku urodził się w Płocku Natan Graubart – przewodniczący komitetu szkoły religijnej Talmud-Tora, kupiec, właściciel składu nasion oraz prezes Banku Pożyczkowego Spółdzielczego w Płocku z o. o. z siedzibą przy Tumskiej 9. Natan Graubart pełnił także funkcję skarbnika oddziału Towarzystwa Popierania Pracy […]
15 października 1821 roku Józef Jakub Kreyzler alias Josek Sokół i Gerszon Lewin Gradel alias Mintz zawarli kontrakty wieczystej dzierżawy placów oznaczonych numerami 68 (plac miejski prętów 20 kwadratowych miary magdeburskiej, z czynszem rocznym w wysokości 1 złoty i 2 grosze) oraz 69 (plac miejski prętów 20 kwadratowych miary magdeburskiej, z czynszem rocznym w wysokości 1 złoty i 2 grosze) z Urzędem Municypalnym Miasta Płocka. Na placu przed 1827 rokiem wspólnymi siłami wystawili budynek mieszkalny. Był to dom w mur pruski, o jednym górnym piętrze, dachówką kryty, długości łokci 20, szerokości łokci 12, wysokości łokci 6¼, narożnie przy ulicy Jerozolimskiej i Nowej sytuowany, którego rozkład wewnętrzny był następujący: na dole z ulicy Jerozolimskiej z sieni po prawej i lewej ręce była izba, sklep z izbą oraz kuchnia (mieszkał tu wyrobnik Marek Bromirz, opłacający najmu rocznego 126 złotych i Lewek Abraham, płacący 180 złotych rocznego najmu); pod tym mieszkaniem była suterena, w której mieszkał Michał Mięter, płacąc 90 złotych rocznego najmu. Na pierwszym piętrze z sieni po prawej ręce była izba i alkierz, które zajmował Lewin Goldszyd. Po lewej ręce od ulicy Nowej była izba z komorą, na poddaszu zaś jedna izba z trzema schowaniami. Przy domu nie było podwórza.
Zarówno Josek Sokół (ok. 1777–1844), jak i Gerszon Lewin Mintz (ok. 1769–1839) byli z zawodu krawcami.
Dnia 27 kwietnia/9 maja 1835 roku Urząd Municypalny Miasta Płocka wydał zgodę Gerszonowi Lewinowi na sprzedaż nieruchomości pod numerem 69 jego synowi Lewinowi Mintzowi. Kontrakt został zawarty dnia 6/18 maja 1835 roku.
Na skutek kontraktu kupna sprzedaży z 1/13 czerwca i protokołu regulacji z 4/16 czerwca 1843 roku, właścicielami nieruchomości oznaczonej numerem 68 zostali Chana Sura i Lewin małżonkowie Goldszyd, Szajna Chaja i Szulim małżonkowie Kurant oraz Abraham Szmul Sokół.
Na mocy protokołu regulacji hipoteki z dnia 4/16 czerwca 1843 roku założono oddzielne księgi hipoteczne dla nieruchomości oznaczonych numerami 68 i 69.
Lewin Goldszyd i Szulim Kurant nabyli następnie 1/3 część tej nieruchomości od Abrahama Szmula Sokoła za 1200 złotych na mocy kontraktu kupna sprzedaży z dnia 8/20 sierpnia 1844 roku. W tym samym roku Lewin Goldszyd wraz ze swoją małżonką Chaną Surą przeznaczyli córce Szai Esterze i jej przyszłemu mężowi – Symsze Szrejberowi z nieruchomości swojej jedną kramicę od frontu ulicy Jerozolimskiej, będącą dawniej w zastawnym posiadaniu Altera Abrahama, na okres 12 lat.
Na mocy kontraktu z dnia 24 lipca/5 sierpnia 1853 roku połowę nieruchomości od Szajny i Szulima Kurantów kupił za kwotę 3600 złotych Icek Karasek (ur. 1819; syn Mordki i Liby Karasków). Icek Karasek nabył następnie połowę nieruchomości z dwoma kramicami od Chany Sury z Sokołów i Lewina Golszydów za sumę 9350 złotych na mocy kontraktu kupna sprzedaży z dnia 25 września/7 października 1853 roku. 11/23 lutego 1854 roku Karasek kupił nieruchomość numer 69 od Lewina Gerszona Mintza.
W 1857 roku Icek Karasek rozebrał stare, grożące zawaleniem budowle stojące na jego placu, a w 1860 roku wzniósł nowy dom murowany. Był to dom mieszkalny, murowany z cegły palonej na wapno, o parterze i dwóch piętrach, z suterenami pod połową domu, kryty dachówką, długości stóp rosyjskich 54, szerokości 34, wysokości stóp 36. Wartość zabudowań łącznie z placem oszacowano na 83 898 złotych i 22 grosze.
Lokalizacja budynku na rogu ulicy Szerokiej i Jerozolimskiej pozwoliła na zaprojektowanie dwóch elewacji, przy czym elewacja od ulicy Jerozolimskiej przejęła funkcję głównej. Charakterystyczne dla tego budynku, zwanego dziś Domem Rabina, są półkoliste arkady otworów parteru oraz piętro wzbogacone trójkątnymi naczółkami.
W swoim domu na rogu ulicy Jerozolimskiej i Szerokiej Icek Karasek prowadził firmę – skład żelaza i narzędzi rolniczych (pozwolenie na handel żelazny otrzymał dnia 12/24 października 1843 roku), w którym, według reklamy zamieszczonej na łamach „Kalendarza Płockiego na rok przestępny 1876”, można było nabyć m. in. młockarnie i maneże z różnych fabryk krajowych i zagranicznych, sieczkarnie, szrutowniki i szarpacze, wialnie bostońskie, drapacze pruskie, pługi wrzesińskie, brony czeskie czy ekstyrpatory.
Na mocy protokołu z dnia 7/19 sierpnia 1861 roku, nastąpiło połączenie nieruchomości numer 68 i 69 w jedną księgę hipoteczną. W roku 1885 nieruchomość tę nabyła Ewa Irina Stefania Fijałkowska za sumę 4815 rubli.
Kolejnym właścicielem był handlarz Ber Taub (ur. 1860), syn handlarza Izraela Icka i Nychy Fajgi, który kupił ją za sumę 4900 rubli na mocy kontraktu z dnia 25 kwietnia/7 maja 1897 roku. Od Tauba nieruchomość kupili Majer i Chasza małżonkowie Frenkiel za cenę 41 000 marek i 5000 rubli na mocy kontraktu kupna sprzedaży z dnia 18 lipca 1919 roku.
W roku 1931 przy ulicy Szerokiej pod numerem 25 mieszkało 29 osób. W ośmiu lokalach mieszkali wraz z rodzinami: Gołda Nordenberg, Pinkus Zylber, Ruda Brana Rogonowicz, Ber Taub, Szajndla Bursztyn, Jakób Nagiel, Majer Frenkiel, Ruchla Szeraszew, Zelman Libson, Stanisław Ciesielski i Wiktor Modelski.
Przy ulicy Szerokiej 25 przed wojną zarejestrowane były firmy Dawida Jesiona – handel słodyczami, Bera Ciechanowskiego – sklep z obuwiem, Jakuba Płockiera – czapnik, Pinkusa Zylbera – handel materiałami łokciowymi, Mordki Moszkowicza – sklep z ubraniami oraz Icka Kronenberga – sklep galanteryjny.
Bibliografia: Nowak-Dąbrowska G., Okno na Kwiatka. Ulica Józefa Kwiatka w Płocku od początku XIX wieku do 1939 roku – ludzie i zabudowa, Płock 2019
Zainteresowałem się historią mojej rodziny dopiero w momencie, gdy daleki kuzyn podarował mi nieco nieaktualne, niechlujne, zwinięte w rulon drzewo genealogiczne. Byłem na tym drzewie jednym z pobocznych wpisów. Ale jednocześnie było na nim tak wiele informacji – zabrałem się więc za jego aktualizację i […]
