Dr Roman (Rywen) Pakuła był synem Mojżesza Arona i Enty, w Płocku rodzina mieszkała przy ul. Grodzkiej 4. Poniżej publikujemy dwa teksty poświęcone postaci tego niezwykłego płocczanina i cenionego naukowca. Doktor Roman Pakuła – rys biograficzny przygotowany przez współpracowników z Wydziału Mikrobiologii na Uniwersytecie w […]
Jakub Zysman (1861-1926) – lekarz i społecznik, zwany „doktorem Judymem z Klimontowa”, urodził się w Zakroczymiu jako syn Hersza Bera Zysmana i Łai z Przysucherów. W latach 70. XIX wieku jego rodzina przeniosła się do Płocka. Jakub miał dziewięcioro rodzeństwa: braci Chaima (ur. 1862), Majera […]
Symcha Guterman (biogram Symchy – link) urodził się 1 września 1903 roku w Warszawie, jako syn talmudysty Menachema Mendla (ur. ok. 1870) i Bajli Gitli z Fiszmanów (ur. ok. 1872). Jego matka pochodziła z zamożnej rodziny z Kozienic nad rzeką Zagożdżonką, gdzie jej ojciec – Berek Fiszman (ur. 1831) posiadał młyn. Gutermanowie byli wielodzietną (prócz Symchy dziećmi Menachema Mendla i Bajli Gitli byli: Jankiel, Szlomo, Idka, Chaja, Mindla i Sara), kochającą, ciepłą i solidarną rodziną, w której panowała atmosfera miłości i oddania. W czasie I wojny światowej przenieśli się do Płocka, gdzie mieszkał brat Menachema Mendla – Rachmil (ur. 1875), który zawodowo zajmował się wyrobem koszyków (jego firma była zarejestrowana przy ulicy Szerokiej pod numerem 57). Symcha Guterman, po odbyciu służby w piechocie Wojska Polskiego, założył w Płocku warsztat trykotarski, w którym pracowała również jego matka i siostry. W 1930 roku był jednym ze współzałożycieli płockiego oddziału organizacji Frajhajt. Jako członek jej zarządu, stał się znanym w mieście aktywistą w zakresie działalności kulturalno-oświatowej.
W 1933 roku Symcha ożenił się z płocczanką Ewą Alterowicz (ur. 1908), córką Jakuba (1844–1919) i Nechy z Tyszmanów (ur. 1858). Rodzina matki Ewy pochodziła z Płońska. Ojcem Nechy był krawiec Nuchem Tyszman (ur. ok. 1834), matką Frajdla z Szostaków (ur. ok. 1832). Necha wyszła za mąż za pochodzącego ze wsi Młotkowo Jakuba w 1885 roku. Młodzi małżonkowie zamieszkali w Płocku przy ulicy Jerozolimskiej, a w 1886 roku urodził się ich pierwszy syn Pinkus. Necha i Jakub byli zarazem rodzicami Icka Szlamy (ur. 1892), Mojżesza (ur. 1895), Eliasza (ur. 1898), Sury (1889–1905) i Czarnej (ur. 1896). W okresie dwudziestolecia międzywojennego Icek Szlama Alterowicz pracował w Płocku jako drukarz, Eliasz Alterowicz – jako krawiec (wraz z żoną Tyszlą i córkami Chaną i Fradel mieszkał przy ulicy Kwiatka 59), Icek Szlama Alterowicz, żonaty z Gitlą z Cynamonów (ich dziećmi byli Abram Hersz i Barbara Miriam), z zawodu był zecerem. Czarna Alterowicz w 1927 roku wyszła za mąż za pochodzącego z Gostynina krawca Joska Jesiona.
Ewa Guterman utrzymywała się z krawiectwa. Wraz z Symchą i urodzonym w roku 1935 synem Jakubem mieszkali w parterowym domu u wylotu ulicy Sienkiewicza, nieopodal seminarium duchownego. Naprzeciwko mieszkali krewni ze strony Ewy: pochodząca z Kosemina Szajna Fuks z domu Alterowicz (ur. 1858) z córką Małką (ur. 1889) i jej dziećmi z pierwszego małżeństwa z Dawidem Józefem Chuczerem – Chaną Łają (Lodką) (ur. 1920) i Ickiem (ur. 1914) oraz dziećmi z drugiego małżeństwa – Jakubem Grosmanem (ur. 1928) i Sarą Grosman (ur. 1930).
Symcha Guterman poległ w powstaniu warszawskim 1 sierpnia 1944 roku. Pozostawił cenny pamiętnik, w którym spisał okupacyjne losy płockich Żydów. Ewa Guterman, która po wojnie wyszła za mąż za Szlomo Chaima Grzebienia, w latach 1945–1949 była członkinią zarządu Komitetu Żydowskiego w Płocku. W 1950 roku wyemigrowała z mężem i synem do Izraela. Jakub Guterman – artysta malarz i ilustrator, który jest członkiem kibucu Haogen, utrzymuje stały kontakt z Polską i często odwiedza rodzinne miasto, darząc je ogromnym sentymentem. II wojnę światową przeżyła także Lodka Chuczer, która była dla Jakuba Gutermana „drugą matką”. W 1950 roku wraz z mężem Felkiem wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych.
Zdjęcia ze zbiorów prywatnych Jakuba Gutermana:
Zofia Pakuła z domu Graubart była córką Abrama Nusena vel Natana (ur. 1886) i Chaji (ur. 1891). Miała starszą siostrę Jadwigę (ur. 1918). Rodzina Graubardów mieszkała przy ulicy Sienkiewicza 8. Natan Graubard był kupcem zbożowym, właścicielem składu nasion oraz nieruchomości przy ulicy Kwiatka 42. O […]
Icek Nierób urodził się 1 stycznia 1925 roku w Płocku, jako syn Abrahama i Ryfki (Reginy) z Pencherków. Abraham i Ryfka byli także rodzicami Beli (ur. 1918 rok), Miriam (ur. 1920 rok), Leona (ur. 1922 rok), Tercy (siostra bliźniaczka Icka, zmarła w 1926 roku), Romy […]
19 kwietnia 2020 r. przypada 77. rocznica wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim. W związku z rocznicą, przypominamy o dwóch postaciach z regionu płockiego, których działalność związana była z gettem w Warszawie.
Pochodzący z Wyszogrodu Bronek (Boruch) Szpigel (1919–2013, na zdjęciu po prawej) był jednym z działaczy ruchu oporu w getcie warszawskim i uczestnikiem powstania, które wybuchło 19 kwietnia 1943 roku. Przed wojną należał do lewicowej organizacji Bund, przyjaźnił się z Markiem Edelmanem. Od października 1942 roku był członkiem Żydowskiej Organizacji Bojowej. W powstaniu walczył w rejonie Smoczej, Nowolipek i na Lesznie. Na Nowolipiu zdetonował jedną z dwóch min posiadanych przez bojowców.
29 kwietnia opuścił getto, od maja do października 1943 roku walczył w oddziale partyzanckim w Lasach Wyszkowskich. W czasie powstania warszawskiego przebywał na ulicy Żelaznej 64. Po wojnie mieszkał w Kanadzie.
Z historią warszawskiego getta związana jest też postać Izaaka Bernsztejna (1900-1943, na zdjęciu po lewej). Był on pochodzącym z Płocka prawnikiem, nauczycielem i publicystą. W okresie okupacji niemieckiej przebywał w getcie. Był współpracownikiem Emanuela Ringelbluma, pisał do kroniki warszawskiego getta. W Archiwum Ringelbluma znaleziono dwa eseje jego autorstwa: “Warszawa – 1941 r.” i “Kelsmski Kaznodzieja”. Bernsztejn zginął wraz z rodziną w getcie, w dokładnie nieznanych okolicznościach.
Tak pisał w swoim eseju “Głód w Warszawie”:
„… Widziałem dzisiaj czarny wóz; otwarte drzwi pozwoliły mi zobaczyć trumnę ze zwłokami. Pośpieszała za nim kobieta pozbawiona sił, szlochając do siebie. Ulica pełna ludzi, którzy na nią patrzyli i słyszeli jej płacz, zdziwiona, ale milcząca. Biegła, ciągnęła się za trumną, jak ranny ptak, a wszyscy wokół niej gapili się. Mój przyjaciel powiedział mi dzisiaj, że z ośmioosobowej rodziny jego sąsiadów pozostały tylko dwie osoby: matka i jej syn. Nie wiedział, kogo z tych dwojga wpierw zabierze głód. I chodzą tak, matka i syn, z żółtawymi, wysuszonymi ciałami, świecącymi się niczym fosfor…”
Bibliografia:
Grupińska A., Odczytanie Listy. Opowieść o powstańcach żydowskich, Kraków 2002
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Fragment eseju “Głód w Warszawie”: http://www.zchor.org
Dawid (Devi) Tuszyński – artysta malarz i mistrz miniatury, urodził się w Brzezinach 17 września 1914 roku (według zapisów zawartych w księdze meldunkowej dla miasta Brzezin), jako syn Icka Tuszyńskiego (ur. 1879) i pochodzącej z Płocka Sury z Bajboków (ur. 1890). Wkrótce po jego narodzinach […]
Na mocy kontraktu zawartego dnia 1 czerwca 1824 roku z Urzędem Municypalnym miasta Płocka kupiec Jakub Lewin Szenwic (ur. 1789) otrzymał w wieczystą dzierżawę plac miejski położony przy ówczesnej ulicy Nowej (nieruchomość 258 litera E) za roczny czynsz w wysokości 10 złotych. Na placu tym […]
Kazimierz Mayzner urodził się 6 lipca 1883 roku w Warszawie, jako syn Izydora i Anny z Woldenbergów. Jego ojciec uchodził za humanistę i patriotę, był wybitnym przemysłowcem, współwłaścicielem domu handlowego, współzałożycielem Towarzystwa Akcyjnego Mayznerowskich Fabryk Cukru i administratorem cukrowni, członkiem Stowarzyszenia Techników w Warszawie oraz Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Warszawie, założycielem szkół, ochronek i czytelni. Rodzina Woldenbergów była z kolei jedną z bardziej znanych i zasłużonych rodzin żydowskich w Płocku. Dawid Woldenberg, właściciel nieruchomości przy dawnym Rynku Kanonicznym, przy ulicy Teatralnej oraz dóbr Nagórki Dobrskie, Wierzbówiec i pałacu w Luberadzu, był znanym płockim filantropem, współzałożycielem m. in. Towarzystwa Kredytowego Miejskiego i Płockiego Towarzystwa Dobroczynności. Przez wiele lat był członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej oraz członkiem Dozoru Bóżniczego.
W 1903 roku Kazimierz Mayzner ukończył V Rządowe Gimnazjum Filologiczne w Warszawie, którego absolwentami byli m. in. Leo Belmont, Józef Hersz Dawidsohn oraz Marceli Handelsman. Podjął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, następnie wyjechał do Paryża, gdzie studiował także malarstwo. W 1911 roku ukończył studia prawnicze w Dorpacie. W latach 1911-1917 pracował jako pomocnik prawnika Karola Gustawa Dunina, następnie jako radca Rady Głównej Opiekuńczej. W 1917 roku Kazimierz Mayzner przybył do rodzinnego miasta swojej matki, gdzie objął stanowisko podprokuratora, następnie prokuratora, przy Sądzie Okręgowym w Płocku. W tym czasie mieszkał w kamienicy przy ówczesnej ulicy Dobrzyńskiej 6 (obecnie Kazimierza Wielkiego). W 1918 roku wszedł w skład Rady Miejskiej w Płocku. W związku z wojną polsko-bolszewicką zgłosił się jako ochotnik do wojska, w którym służył niecałe dwa lata jako porucznik audytor korpusu sądowego.
W 1921 roku został wpisany na listę adwokatów Rady Adwokackiej w Warszawie z siedzibą w Płocku. Choć, jak wspomina Kazimierz Askanas, adwokatura była pasją życia Kazimierza Mayznera, „wyżywał się” zarazem w różnych dziedzinach działalności politycznej: był związany z Polską Partią Socjalistyczną, następnie Narodową Partią Robotniczą i Chrześcijańską Demokracją. Był zarazem autorem licznych artykułów umieszczanych na łamach „Gazety Polskiej”, „Sceny Polskiej”, „Życia Mazowsza” i „Dziennika Płockiego”, redaktorem „Przeglądu Płockiego” i „Głosu Płockiego”. Był jednym z aktywnych członków powstałego w 1935 roku Związku Popierania Turystyki w Płocku, którego celem było propagowanie turystyki do Płocka oraz jej organizacja.
Największym dziełem życia Kazimierza Mayznera był Klub Artystyczny Płocczan.
W 1929 roku, przy udziale niewielkiej grupy plastyków, muzyków, literatów oraz znawców i miłośników sztuki, podjął się uaktywnienia życia artystycznego w Płocku oraz stworzenia w mieście klubu artystycznego. Klub nosił początkowo nazwę Klubu Artystów Płockich, od 1931 roku – Klubu Artystycznego Płocczan (w Płocku znany był jako KAP). Dzięki staraniom Kazimierza Mayznera KAP stał się użytkownikiem gmachu teatru płockiego z dużą salą wystawową oraz nowocześnie umeblowanej kawiarni z dużym ogrodem i dancingiem. Klub Artystyczny Płocczan prowadził wszechstronną działalność, stając się głównym motorem życia kulturalnego w Płocku: organizował wystawy, prelekcje, dyskusje, spektakle i koncerty. Na wystawach swoje prace prezentował m. in. Natan Korzeń, Fiszel Zylberberg, Erna Gutkind, Maksymilian Eljowicz i Abraham Skórnik. Kazimierz Mayzner udzielał wsparcia artystom malarzom i muzykom m. in. poprzez pomaganie w sprzedaży obrazów oraz w zamówieniach na koncerty.
Jak zaznacza Kazimierz Askanas: „Prowadzona przez Mecenasa działalność KAP-u stworzyła w mieście nie znaną dotychczas atmosferę kulturalną i artystyczną, sprzyjającą zarówno niezwykłemu ożywieniu życia kulturalnego, jak i w szczególności pracy twórczej. Stworzenie Klubu Artystycznego Płocczan i działalność w tym zakresie Kazimierza Mayznera, który był twórcą i głównym działaczem tej instytucji, należy uznać za unicum w skali krajowej […] Zdołał on Wprowadzić Klub na drogę szerokiej popularyzacji kultury. Jednocześnie rozszerzył działalność Klubu na opiekę nad rzemiosłem artystycznym, a wreszcie – nad estetyką miasta.”.
Wielkim sukcesem Kazimierza Mayznera były „Szopki płockie” – niespotykanie celne satyry na przedstawicieli władz i inteligencji płockiej oraz ideologię BBWR, a także wystawienie jego sztuki „Dziewczyna z winiarni”, która cieszyła się dużym powodzeniem wśród płocczan. Kazimierz Mayzner został odznaczony wawrzynem Polskiej Akademii Literatury oraz Złotym Krzyżem Zasługi.
Działalność Klubu Artystycznego Płocczan przerwał wybuch II wojny światowej. Kazimierz Mayzner zgłosił się jako ochotnik do 4 pułku strzelców konnych. Po zakończeniu działań wojennych został osadzony w obozie w Murnau. Po zwolnieniu z obozu powrócił do Płocka i powrócił do praktyki adwokackiej. Zmarł 28 marca 1951 roku.
Bibliografia:
Askanas K., Adwokat Kazimierz Mayzner – znana postać na Mazowszu, „Palestra” 30/7(343), 1986, s. 53-59
Askanas K., Sztuka Płocka, Płock 1991
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Nasza gałąź rodziny Szeraszew pochodzi z Radziłowa i dzięki dokumentom przechowywanym w łomżyńskim oddziale Archiwum Państwowego w Białymstoku wiadomo, że w Radziłowie i okolicach Szeraszewów było wielu. Pierwszym znanym nam z akt stanu cywilnego jest Joszka Szeraszew i dlatego jego można uznać za protoplastę rodu, […]
