Według zapisów archiwalnych rodzina Bomzonów (Baumzon; Bomsohn) mieszkała w Płocku od początku XIX wieku. Mój pradziadek, Izrael Abram Bomzon (1861-1913), syn Dawida Szlamy (1826-1904) i Ruchli Łai z domu Liberman (1830-?), który był zawodowym piernikarzem, w 1901 roku poślubił Entę Szrajber (1854-Holokaust). Rodzina Bomzonów mieszkała […]
Stanisław (Salomon) Posner urodził się 21 listopada 1868 roku jako syn Leona i Matyldy z Bornsteinów. Jego ojciec należał do gorliwych propagatorów kierunku asymilatorskiego, wiele jego artykułów drukowała warszawska „Jutrzenka”. Siostrą Stanisława Posnera była Malwina Garfeinowa-Garska – pisarka i publicystka, autorka Gromnic (1907) i Powieści […]
Rudold (Chaim Rubin) Oberfeld urodził się 14 listopada 1859 roku, jako syn Jakowa i Ruchli z domu Nejmark. Jego żoną była Franciszka z Bernsztejnów. Oberfeld był absolwentem Gimnazjum Gubernialnego w Płocku oraz studiów prawniczych na Uniwersytecie Warszawskim. Po studiach pracował w Płocku jako adwokat (jego kancelaria mieściła się w klasycystycznej kamienicy u zbiegu ulicy Tumskiej i Placu Narutowicza). Uchodził za wybitnego cywilistę. Aktywnie angażował się w życie społeczne i polityczne miasta. Był radnym miejskim, ławnikiem Magistratu oraz członkiem sejmiku powiatowego. Od 1897 roku był członkiem Komitetu Towarzystwa Kredytowego miasta Płocka. Należał także do Towarzystwa Naukowego Płockiego i Płockiego Towarzystwa Wioślarskiego. Był jednym z budowniczych gmachu Gimnazjum Polskiego (późniejsza „Jagiellonka”). Zmarł 13 października 1933 roku w Płocku. Został pochowany na miejscowym cmentarzu żydowskim.
Bibliografia:
Papierowski A.J., Papierowski K.J., Przyczynek do genezy Towarzystwa Kredytowego m. Płocka i jego działalność w latach 1896-1904 [w:] „Notatki Płockie” 2003, nr 2, s. 17-26
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
W 1870 roku sukcesorzy Ojzera Lewity zakupili od Magistratu miasta Płocka za kwotę 1000 rubli w srebrze plac graniczący od południa z ulicą Misjonarską, od zachodu z zabudowaniami więziennymi, od północy i wschodu z ogrodem i posesją Jakuba Strzeszewskiego, zwany odtąd „placem kupca Ojzera Lewity”, […]
Maurycy Fajans (1827-1897) – kupiec i przemysłowiec, był synem sieradzkiego kupca Hermana i Leontyny z Konów. Jego bratem był znany warszawski fotograf i właściciel zakładu litograficzno-fotograficznego Maksymilian Fajans (1825-1890). Maurycy Fajans był przedstawicielem spółki udziałowej żeglugi parowej na Wiśle we Włocławku hr. Andrzeja Zamoyskiego, następnie […]
Stefan Themerson urodził się 25 stycznia 1910 roku jako syn Chaima Mendla vel Mieczysława Themersona (1871-1930) – lekarza medycyny, literata i publicysty, oraz Sary Liby vel Salomei z domu Smulewicz. W 1928 roku ukończył Gimnazjum Państwowe im. Władysława Jagiełły w Płocku. W tym samym roku wyjechał na studia do Warszawy. Studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim oraz architekturę na Politechnice Warszawskiej. Pod koniec lat 20. XX wieku rozpoczął eksperymenty z fotografią i filmem, zajmował się m.in. fotogramami oraz fotomontażami. W 1931 roku ożenił się z Franciszką Weinles, z którą zrealizował (do 1937 roku), przy użyciu nowatorskich technik, sześć filmów awangardowych m. in. “Aptekę” (1930) i “Europę” (1932). W 1937 roku Stefan i Franciszka Themersonowie wyjechali do Paryża. Na początku września 1939 roku zgłosili się na ochotników do armii polskiej we Francji. Po kapitulacji Francji wyjechali do Londynu, gdzie osiedlili się na stałe. Stefan Themerson był autorem wielu powieści groteskowo-filozoficznych, m.in. “Wykład Profesora Mmaa” (1953), “Kardynał Pölätüo” (1961), “Tom Harris” (1967), “Euklides był osłem” (1986), “Wyspa Hobsona” (1988). Był także autorem popularnych utworów dla dzieci m.in. “Pan Tom buduje dom” (1938) i “Przygody Pędrka Wyrzutka” (1951). W latach 1943-1946 Themerson współpracował z londyńskim miesięcznikiem „Nowa Polska”. W 1948 roku założył wraz z Franciszką wydawnictwo Gaberbocchus Press, którego celem było wydawanie tzw. bestlookerów (książek o oryginalnej szacie graficznej). Zmarł w Londynie 6 września 1988 roku.
Stefan Themerson uważany jest za jednego z bardziej oryginalnych artystów dwudziestowiecznej awangardy. W jego rodzinnym mieście upamiętnia go tablica na ścianie domu przy ulicy Grodzkiej 5, w którym się urodził i spędził dzieciństwo. Od 2010 roku w Płocku organizowany jest Festiwal Themersonów, a od początku 2019 roku imię Stefana i Franciszki Themersonów nosi Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki.
Bibliografia:
Askanas K., Sztuka Płocka, Płock 1991
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Fotografia Stefana Themersona powyżej (z modyfikacjami) na licencji CC BY-SA 4.0: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Themerson#/media/Plik:Stefan_Themerson12.jpg
Sukkot (Święto Namiotów, Święto Szałasów) to święto upamiętniające wyjście Izraelitów z Egiptu i wędrówkę po pustyni, podczas której doświadczali oni bezpośredniej opieki boskiej. Na czas tego święta budowane są szałasy (kuczki), w których spożywa się posiłki, niekiedy też sypia, dla przypomnienia szałasów, w jakich przebywali […]
Nieruchomość o dawnym numerze hipotecznym 281 usytuowana jest we wschodnim narożniku ulicy Tumskiej i Kościuszki, w przestrzeni historycznego śródmieścia miasta Płocka. Pierwszym właścicielem posesji był Ludwik Mahn, asesor, budowniczy departamentu płockiego, zarazem członek loży wolnomularskiej w Płocku. Po śmierci Ludwika Mahna, właścicielką nieruchomości została w […]
Józef Kwiatek urodził się 22 stycznia 1874 roku w Płocku, w wielodzietnej rodzinie żydowskiej. Jego ojciec Fiszel, syn Efroima Kwiatka (1792-1875) i Sury z Kaganów, handlował towarami kolonialnymi. Matką Józefa była Hinda z Prussaków. Józef miał sześcioro rodzeństwa – braci Symchę (ur. 1876), Efroima (ur. 1884) i Hersza (ur. 1868) oraz siostry Fajgę Ryfkę (ur. 1870), Ides (ur. 1863) i Nechę (ur. 1881) oraz dwójkę przyrodniego rodzeństwa – Izraela (ur. 1856) i Surę (ur. 1854).
W 1892 roku Józef ukończył Gimnazjum Gubernialne w Płocku. Następnie uczęszczał na Wydział Medyczny Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Już na pierwszym roku został zmuszony do przerwania nauki – aresztowano go w kwietniu 1894 roku podczas manifestacji patriotycznej zwanej „kilińszczyzną”. Wypuszczony bez wyroku po upływie miesiąca, już 29 listopada 1894 roku został aresztowany ponownie, pod zarzutem tworzenia nielegalnej organizacji bezpłatnego nauczania, działającej zasadniczo wśród zasymilowanych Żydów. Tym razem Kwiatek przebywał w więzieniu przez pół roku, następnie pozostawał pod dozorem policyjnym do 1 maja 1896 roku. Jednocześnie został relegowany z uczelni i 6 maja 1896 roku skazany na dwa lata wygnania, które przypadały na okres służby wojskowej, część której, cztery miesiące, Kwiatek miał spędzić w batalionie dyscyplinarnym. Po odbyciu kary w Chersonie, w południowej Ukrainie, w izolowanej celi, Kwiatek został przydzielony do pułku karnego w Turkiestanie, po czym zwolniony kilka miesięcy przed terminem z powodu złego stanu zdrowia. Powrócił do Płocka wiosną 1898 roku. W tym samym roku podjął studia w Dorpacie, tym razem na wydziale prawnym. Jednocześnie działał w szeregach PPS oraz Kole Młodzieży Polskiej. W 1899 roku został wydalony z uniwersytetu na skutek udziału w zaburzeniach studenckich, lecz wkrótce został ponownie przyjęty. Ukończył studia w roku 1902, jednak władze nie pozwoliły mu zdawać egzaminu państwowego, wobec przyjęcia przez Kwiatka przewodnictwa delegacji, występującej z żądaniami politycznymi. W 1902 roku powrócił do rodzinnego miasta. Brał udział w VI Zjeździe PPS w Lublinie, gdzie wystąpił z wnioskiem o powołanie Komitetu Żydowskiego Polskiej Partii Socjalistycznej. Wkrótce wyjechał za granicę i tam przystąpił do ożywionej pracy w duchu programu PPS. Pracował w Berlinie, Katowicach i Krakowie. Był współpracownikiem „Gazety Robotniczej”, „Naprzodu” i „Przedświtu”. W „Przedświcie” umieścił szereg artykułów pod pseudonimem Flis. Drukował również w Krakowie w 1904 roku w cyklu wydawnictw „Latarni” broszurę „W kwestii żydowskiej” pod pseudonimem T. Wileński. W czerwcu 1903 roku został członkiem Komitetu Żydowskiego PPS. Wydawał pismo „Arbajter” – organ PPS w języku żydowskim.
Jesienią roku 1903 powrócił do Królestwa i objął stanowisko członka Centralnego Komitetu Robotniczego PPS (18 sierpnia 1904 roku). Był zarazem redaktorem czasopisma „Robotnik”. W listopadzie 1904 roku zorganizował pierwszą od 1863 roku manifestację zbrojną na placu Grzybowskim w Warszawie, skierowaną przeciwko poborowi do wojska rosyjskiego w związku z wojną z Japonią. W styczniu 1905 roku zorganizował wielki strajk powszechny, który przybrał charakter wystąpienia rewolucyjnego. W listopadzie 1905 roku sądzony przez sąd warszawski, po wyroku uniewinniającym, wyjechał za granicę. Po VIII Zjeździe PPS we Lwowie powrócił do Królestwa i brał udział w pracach warszawskiej organizacji PPS. W październiku 1906 roku został ponownie aresztowany. Tym razem otrzymał wyrok skazujący. Karę odbywał w Warszawie w więzieniu na Mokotowie, a następnie w Łomży. Więzienie odcisnęło piętno na jego zdrowiu – na początku 1908 roku opuścił je z gruźlicą krtani. Po uwolnieniu wyjechał za granicę. W Cieszynie, a następnie w Krakowie prowadził ożywioną działalność polityczną i kulturalną. Był przewodniczącym zjazdu polskiej młodzieży postępowej w Zurychu, pisywał do pism codziennych i miesięczników m. in. „Krytyka” i „Sfinks”, wygłaszał odczyty na tematy literackie, uczestniczył w wielu wiecach i zebraniach, zwłaszcza na Śląsku, pracował w Zarządzie Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza, organizował Wydział Oświatowy Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego, nie oszczędzając zarazem swojego kruchego zdrowia. Dopiero u kresu życia poddał się leczeniu – początkowo w Zakopanem, z początkiem 1910 roku w Meranie. Dowiedziawszy się o nieuleczalnej chorobie, powrócił do Krakowa z zamiarem popełnienia samobójstwa – nie chciał bowiem umierać, będąc ciężarem dla innych. 20 stycznia 1910 roku odebrał sobie życie w hotelu „Pod Różą” wystrzałem z rewolweru. Jego pogrzeb odbył się 23 stycznia na cmentarzu żydowskim, stając się zarazem wielką manifestacją. Na czele Komitetu uczczenia pamięci Józefa Kwiatka stanął Bolesław Limanowski. Zebrane środki pozwoliły na ufundowanie grobowca z pamiątkową inskrypcją oraz założenie ruchomej biblioteki im. Kwiatka.
W 1930 roku Kwiatek został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami. W 1935 roku obchodzono uroczyście 25-lecie jego śmierci – w rodzinnym mieście postanowiono wmurować pamiątkową tablicę na ścianie domu, w którym się urodził, a ulicę Szeroką, przy której spędził dzieciństwo – przemianować na ulicę Józefa Kwiatka.
W 1816 roku w Kutnie zostało zawarte małżeństwo między Mordką Lindemanem (Lindermanem) (ur. ok. 1791 roku), synem handlarza Berka i Blumy (córka Chaima), oraz Perel Fux (ur. ok. 1792 roku), córką piekarza Szyi i Małki (córka Jonasza). W 1817 roku urodził się ich syn Chaim, […]
