Chaja Sura (Ilana) Szlachter urodziła się 29 sierpnia 1918 roku. W rodzinnym domu mówiono po polsku i po żydowsku. Jej matka Estera pochodziła z oddalonej o 20 kilometrów od Płocka wsi. Była piękną kobietą o kruczoczarnych włosach i migdałowych oczach – nazywano ją „piękną Ester”. […]
Hanka Borensztejn urodziła się 11 maja 1920 roku w Płocku. Jej ojciec – Kos Borensztejn, syn Chaima Mortki i Nechamy z domu Koral, pochodził z Płońska. Matka Hanki miała na imię Estera – była córką Dawida Tewela i Sury małżonków Cylich. Po jej śmierci w […]
Mira (Kazimiera) Mariensztras (Mariańska) urodziła się w 1902 roku w Wilnie jako córka Matyldy i Ottona Butkiewiczów. Jej matka była osobą zamożną, posiadała własną stację pociągową, eksportowała drewno z Litwy. Mira była z wykształcenia pianistką – ukończyła Konserwatorium Muzyczne w Warszawie, specjalizowała się w muzyce Fryderyka Chopina. Miała trzy siostry: Basię, która nie przeżyła II wojny światowej, Annę, która wyszła za eksportera futer srebrnych syberyjskich lisów i wyemigrowała do Kanady oraz Niutę – członkinię partii komunistycznej i sekretarkę Chruszczowa. 3 lipca 1932 roku Mira wyszła za mąż za Matiasa (Mateusza) Mariensztrasa, absolwenta Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, laryngologa i chirurga. Po ślubie małżonkowie zamieszkali w Płocku, gdzie Mira uczyła gry na pianinie.
Niedługo przed wybuchem wojny wyjechali do Warszawy, a 27 lipca 1939 roku na świat przyszedł ich syn Grzegorz Janusz. Wkrótce po porodzie Mira wraz z mężem i synem postanowiła wyjechać z Warszawy do swojego rodzinnego miasta. 24 czerwca 1941 roku Wilno zostało zajęte przez Wehrmacht, a 6 września 1941 roku Niemcy utworzyli getto. Matias Mariensztras leczył chorych, a Mira, dzięki pomocy udzielanej przez dawnych pracowników swojej matki, którzy zajmowali się szmuglem żywności, pomagała głodnym Żydom przebywającym w getcie. Tu urodziło się ich drugie dziecko – córka Galinka. Tuż przed likwidacją getta Mirze, Matiasowi i dzieciom udało się uciec. Galinka została umieszczona w klasztorze sióstr franciszkanek. Cała ulica, przy której mieścił się klasztor, została zbombardowana podczas działań wojennych. Mira z mężem i synem przedostali się do Grodna, gdzie nawiązali współpracę z białoruskimi partyzantami. Do 1944 roku Mira pomagała Matiasowi w opatrywaniu rannych partyzantów i przeprowadzaniu bardziej skomplikowanych zabiegów lekarskich.
Po zakończeniu okupacji niemieckiej Mira i Matias pozostali w Grodnie, dopiero 25 sierpnia 1947 roku wyjechali do Polski. Zamieszkali w Gdańsku-Wrzeszczu. Mira podjęła pracę jako nauczycielka pianina w konserwatorium w Sopocie. Przenieśli się następnie do Warszawy, gdzie Matias pracował jako lekarski inspektor szkół oraz lekarz domu dziecka w Śródborowie koło Otwocka. Po roku przeprowadzili się do stolicy. Aż do momentu wyjazdu do Izraela tj. do lata 1952 roku, Mira pracowała jako nauczycielka gry na pianinie.
W Izraelu Mira poznała siostrę pierwszego prezydenta Wajcmana, która była dyrektorem konserwatorium. Zaprzyjaźniły się i Mira poprowadziła oddział konserwatorium w Haderze. Zmarła 14 maja 1997 roku. Jej mąż Matias aż do śmierci, która nastąpiła 13 marca 1957 roku, pracował jako lekarz w mieście Hadera.
. . .
“Przerwane życie. Losy płocczanek podczas II wojny światowej i Holokaustu” to cykl tekstów na JewishPlock.eu, w których w dniach 22 lutego – 1 marca 2022 r. przypomnimy historie żydowskich kobiet związanych z Płockiem – tych, które urodziły się w naszym mieście, ale także tych, które były tu tylko na chwilę. Kobiet odważnych, wytrwałych, mądrych, silnych i troskliwych. Kobiet, które walczyły o przetrwanie swoje i najbliższych im osób. Opiekowały się dziećmi, sierotami i osobami starszymi, zdobywały jedzenie, opatrywały rannych, angażowały się w walkę zbrojną. Pracowały ponad siły w nazistowskich obozach pracy przymusowej. Przedstawimy sylwetki i wspomnienia kobiet, które przetrwały Holokaust. Przypomnimy płocczanki, które zginęły w obozach zagłady. Czasami jedynym ich śladem jest dziś pojedynczy zapis w dokumentach archiwalnych…
Projekt realizuje Fundacja Nobiscum w ramach obchodów 81. rocznicy likwidacji płockiego getta.
Ewa Guterman urodziła się w 1908 roku w rodzinie Jakuba i Nechy z Tyszmanów małżonków Alterowicz. Miała kilkoro rodzeństwa: braci Pinkusa, Icka Szlamę, Mojżesza, Eliasza i siostrę Czarnę. Ewa utrzymywała się z krawiectwa, którego nauczyła się na kursach „ORT”-u w Warszawie. W 1933 roku wyszła […]
Eda (Estera) Zylbersztajn urodziła się w 1916 roku w Warszawie, jako córka Jakuba i Frajdy z domu Najman. Jej ojciec pochodził z Lublina, był stolarzem. Frajda, córka Abrama i Pesi, przyszła na świat w Śniatyniu. Eda miała czworo rodzeństwa: braci Ajzyka (Adka) i Szlomo (Stefana) […]
Ilonka Rappel urodziła się w 1919 roku w Warszawie. Jej rodzicami byli Adolf – rękawicznik i właściciel sklepu, oraz Gustawa z domu Sztechtman. Rodzina Ilonki pochodziła z Płocka (jej dziadek Rachmil Szechtman posiadał fabrykę mydła przy ulicy Zduńskiej), tu też spędziła swoje dzieciństwo. Była absolwentką Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. hetmanowej Reginy Żółkiewskiej w Płocku. W 1937 roku przeniosła się do Warszawy, do Płocka przyjeżdżała latem.
W chwili wybuchu II wojny światowej mieszkała na rogu ulicy Marszałkowskiej i Próżnej, następnie na rogu Elektoralnej i Chłodnej, gdzie opiekowała się mieszkaniem warszawskiego mecenasa Hempla. W wyniku bombardowania miasta dom przy Elektoralnej został zniszczony, a cały dobytek Ilonki przepadł. W tym czasie jej ojciec, matka i młodsza siostra Lilka schronili się u dziadków w Płocku. Represje antyżydowskie stawały się coraz dotkliwsze. Ilonka kilkakrotnie została złapana na roboty przymusowe przez esesmanów. Mieszkała wówczas u krewnych: ciotki Finkielsztejn i jej córki Luni z mężem Kubą Kenigsbergiem oraz synem Andrzejem. Warunki życia stawały się coraz trudniejsze. Krewni Ilonki kilkukrotnie zmieniali mieszkanie. Już wówczas w otwartym getcie panował głód, a po jego zamknięciu sytuacja zrobiła się jeszcze gorsza.
Jesienią 1941 roku spotkała swojego znajomego Mońka Zelewicza, który pochodził ze Stopnicy. Zaproponował jej wyprowadzenie z getta i wyjazd do rodzinnego miasta. Moniek miał szerokie kontakty, znał i opłacał wielu Niemców i polskich policjantów. Wykorzystał te znajomości i wyprowadził Ilonkę poza mury. Pojechali razem do Kielc, a stamtąd do Buska i Stopnicy. Ilonka początkowo mieszkała u kuzynki Mońka, który wkrótce oświadczył się jej i po skromnej ceremonii ślubnej zamieszkali razem. Utrzymywali się z warsztatu ślusarskiego. W tym czasie ojciec Ilonki zmarł na atak serca. Matka Ilonki – Gustawa z córką Lilką zostały wysiedlone do Żarnowca w okolicy Kielc, a stamtąd wysłano je do komór gazowych w Treblince.
Jesienią 1942 roku w Stopnicy zebrano wszystkich młodych ludzi na rynku, załadowano na ciężarówki i wywieziono do obozu w Skarżysku-Kamiennej. Na początku 1943 roku Ilonka zachorowała na tyfus plamisty. Latem 1944 roku Niemcy postanowili ewakuować fabrykę amunicji w Skarżysku i rozmontowane maszyny przewieźć do Rzeszy. Ilonkę wysłano do Hasagu częstochowskiego, Moniek wraz z pozostałymi fachowcami został zatrzymany dla rozmontowania maszyn. Obawiając się wysłania do Niemiec, uciekł z obozu – po wojnie Ilonka szukała bezskutecznie jego śladów. Praca w obozie w Częstochowie była bardzo ciężka, ale instynkt samozachowawczy pomógł jej przetrwać.
Po zajęciu miasta przez Armię Radziecką wyszła na wolność. Wszyscy jej bliscy zginęli w Holokauście. W 1946 roku wyszła za mąż za płocczanina Adama Neumana-Nowickiego (1925-2021). W 1957 roku wraz z mężem i córką Anią (ur. 1947) wyemigrowała do Izraela, a w 1963 roku do Stanów Zjednoczonych. Zmarła w 1997 roku podczas operacji serca.
. . .
“Przerwane życie. Losy płocczanek podczas II wojny światowej i Holokaustu” to cykl tekstów na JewishPlock.eu, w których w dniach 22 lutego – 1 marca 2022 r. przypomnimy historie żydowskich kobiet związanych z Płockiem – tych, które urodziły się w naszym mieście, ale także tych, które były tu tylko na chwilę. Kobiet odważnych, wytrwałych, mądrych, silnych i troskliwych. Kobiet, które walczyły o przetrwanie swoje i najbliższych im osób. Opiekowały się dziećmi, sierotami i osobami starszymi, zdobywały jedzenie, opatrywały rannych, angażowały się w walkę zbrojną. Pracowały ponad siły w nazistowskich obozach pracy przymusowej. Przedstawimy sylwetki i wspomnienia kobiet, które przetrwały Holokaust. Przypomnimy płocczanki, które zginęły w obozach zagłady. Czasami jedynym ich śladem jest dziś pojedynczy zapis w dokumentach archiwalnych…
Projekt realizuje Fundacja Nobiscum w ramach obchodów 81. rocznicy likwidacji płockiego getta.
Łucja Weinles z domu Kaufman urodziła się w 1874 roku we wsi Pawłowo, która wówczas należała do jej dziadka Wolfa Kaufmana. Była córką Hindy ze znanej w Płocku rodziny Kirsztejnów oraz Moszka Arona Kaufmana, który pochodził z Lipna, a zawodowo zajmował się handlem. Łucja miała […]
W ramach obchodów 81. rocznicy likwidacji płockiego getta, Fundacja Nobiscum zaprasza na film “Czarne nieba. Losy płockich Żydów w latach 1941-1945”, który zrealizowaliśmy dzięki dofinansowaniu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. Film opowiada historię płockich Żydów, którzy po deportacji z likwidowanego na przełomie lutego i […]
Znany przed wojną poeta, prozaik i dziennikarz urodził się w Płocku jako Marian Stanisław Lewin 20 października 1878 roku w rodzinie kupca Bernarda Lewina i Anny z Grynbaumów. Studia ukończył w Szwajcarii, Francji oraz Włoszech. Był autorem noweli pt. “Bronka”, utworów poetyckich, które pojawiały się na łamach “Kuriera Codziennego”, “Przeglądu Porannego” i “Kuriera Warszawskiego”, oraz felietonów m.in. w „Kurierze Porannym” i „Przeglądzie Wieczornym”. Redagował i wydawał tygodnik humorystyczno-satyryczny pt. “Grzmot”. Napisał powieści “Samotni”, “Historia dwojga ludzi i jednego filistra”, “Kawalerowie księżyca” oraz tom poezji zatytułowany “Struny”. Był związany z warszawskim teatrem kabaretowym Momus oraz kabaretem Chochlik. W 1917 roku został dyrektorem kabaretu Czarny Kot, a w roku następnym Argusa. W 1925 roku objął kierownictwo teatru Eldorado. Jego utwory sceniczne ukazały się w zbiorze zatytułowanym “Monologi”. Był jednym z założycieli Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych (“ZAiKS”), który powstał już w 1918 roku, obok m.in. Juliana Tuwima. W 1928 roku opracował “Książkę pamiątkową wydaną z okazji dziesięciolecia Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych “Zaiks” (1918-1928)”.
W 1942 roku został zamordowany przez hitlerowców za ukrywanie Żydów w swoim mieszkaniu przy ulicy Lelewela 14.
“Przerwane życie. Losy płocczanek podczas II wojny światowej i Holokaustu” to cykl tekstów na JewishPlock.eu, w których w dniach 22 lutego – 1 marca 2022 r. przypomnimy historie żydowskich kobiet związanych z Płockiem – tych, które urodziły się w naszym mieście, ale także tych, które […]
