Eda (Estera) Zylbersztajn
Eda (Estera) Zylbersztajn urodziła się w 1916 roku w Warszawie, jako córka Jakuba i Frajdy z domu Najman. Jej ojciec pochodził z Lublina, był stolarzem. Frajda, córka Abrama i Pesi, przyszła na świat w Śniatyniu. Eda miała czworo rodzeństwa: braci Ajzyka (Adka) i Szlomo (Stefana) oraz siostry Temę i Felę.
Rodzina Zylbersztajnów przyjechała do Płocka, gdy Eda miała 15-16 lat. W Płocku zamieszkali przy ulicy Kolegialnej pod numerem 27. Jakub prowadził tu zakład stolarski. Był doskonałym rzemieślnikiem – w 1932 roku prezentował swoje meble na wystawie „Sztuka Płocczan”.
Eda uczęszczała do Żydowskiego Koedukacyjnego Gimnazjum Humanistycznego. Dość wcześnie zaangażowała się politycznie i jako jedyna z całego rodzeństwa należała do partii komunistycznej. W połowie 1935 roku poznała swojego męża – Mieczysława Tureńca, który przyjechał wówczas do Płocka, a pod koniec tego roku przeniosła się do Warszawy, gdzie studiowała na Wszechnicy i pracowała. 17 stycznia 1938 roku urodziła się ich pierwsza córka – Ingusia.
Estera z mężem przeżyła wojnę na wschodzie. Już we wrześniu 1939 roku uciekli do Równego, gdzie Mieczysław dostał pracę. W kwietniu 1940 roku zmarła na zapalenie opon mózgowych Ingusia. Na początku czerwca 1941 roku urodziła się ich druga córka Larysa. Latem 1941 roku uciekli dalej na wschód. W czerwcu 1943 roku zmarła na krup Larysa. W styczniu 1944 roku Eda z mężem trafiła do Darnicy nad Dnieprem, koło Kijowa. Zamieszkali najpierw w wagonach, potem w ziemiance, gdyż bombardowania trwały cały czas, mimo że front przesunął się już daleko na zachód. Mieczysław pracował jako zaopatrzeniowiec, następnie jako inspektor w kijowskim oddziale Związku Patriotów Polskich. W grudniu 1944 roku urodził się ich syn Henryk. Latem 1945 roku Mieczysław został wezwany do powrotu do Polski, a Eda z Henrykiem zamieszkali w domu ZPP w Kraskowie koło Moskwy, w oczekiwaniu na pozwolenie na powrót do kraju. W drugiej połowie listopada 1945 roku byli już razem.
Po wojnie Eda pracowała m. in. w Książce i Wiedzy jako redaktor, następnie jako tłumacz języka rosyjskiego.
W 1981 roku wyemigrowała z mężem do Szwecji. Zmarła w 2006 roku.
(tekst na podstawie wspomnień Haliny Hylander-Tureniec)
. . .
“Przerwane życie. Losy płocczanek podczas II wojny światowej i Holokaustu” to cykl tekstów na JewishPlock.eu, w których w dniach 22 lutego – 1 marca 2022 r. przypomnimy historie żydowskich kobiet związanych z Płockiem – tych, które urodziły się w naszym mieście, ale także tych, które były tu tylko na chwilę. Kobiet odważnych, wytrwałych, mądrych, silnych i troskliwych. Kobiet, które walczyły o przetrwanie swoje i najbliższych im osób. Opiekowały się dziećmi, sierotami i osobami starszymi, zdobywały jedzenie, opatrywały rannych, angażowały się w walkę zbrojną. Pracowały ponad siły w nazistowskich obozach pracy przymusowej. Przedstawimy sylwetki i wspomnienia kobiet, które przetrwały Holokaust. Przypomnimy płocczanki, które zginęły w obozach zagłady. Czasami jedynym ich śladem jest dziś pojedynczy zapis w dokumentach archiwalnych…
Projekt realizuje Fundacja Nobiscum w ramach obchodów 81. rocznicy likwidacji płockiego getta.
