Stefan Themerson
Stefan Themerson urodził się 25 stycznia 1910 roku jako syn Chaima Mendla vel Mieczysława Themersona (1871-1930) – lekarza medycyny, literata i publicysty, oraz Sary Liby vel Salomei z domu Smulewicz. W 1928 roku ukończył Gimnazjum Państwowe im. Władysława Jagiełły w Płocku. W tym samym roku wyjechał na studia do Warszawy. Studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim oraz architekturę na Politechnice Warszawskiej. Pod koniec lat 20. XX wieku rozpoczął eksperymenty z fotografią i filmem, zajmował się m.in. fotogramami oraz fotomontażami. W 1931 roku ożenił się z Franciszką Weinles, z którą zrealizował (do 1937 roku), przy użyciu nowatorskich technik, sześć filmów awangardowych m. in. “Aptekę” (1930) i “Europę” (1932). W 1937 roku Stefan i Franciszka Themersonowie wyjechali do Paryża. Na początku września 1939 roku zgłosili się na ochotników do armii polskiej we Francji. Po kapitulacji Francji wyjechali do Londynu, gdzie osiedlili się na stałe. Stefan Themerson był autorem wielu powieści groteskowo-filozoficznych, m.in. “Wykład Profesora Mmaa” (1953), “Kardynał Pölätüo” (1961), “Tom Harris” (1967), “Euklides był osłem” (1986), “Wyspa Hobsona” (1988). Był także autorem popularnych utworów dla dzieci m.in. “Pan Tom buduje dom” (1938) i “Przygody Pędrka Wyrzutka” (1951). W latach 1943-1946 Themerson współpracował z londyńskim miesięcznikiem „Nowa Polska”. W 1948 roku założył wraz z Franciszką wydawnictwo Gaberbocchus Press, którego celem było wydawanie tzw. bestlookerów (książek o oryginalnej szacie graficznej). Zmarł w Londynie 6 września 1988 roku.
Stefan Themerson uważany jest za jednego z bardziej oryginalnych artystów dwudziestowiecznej awangardy. W jego rodzinnym mieście upamiętnia go tablica na ścianie domu przy ulicy Grodzkiej 5, w którym się urodził i spędził dzieciństwo. Od 2010 roku w Płocku organizowany jest Festiwal Themersonów, a od początku 2019 roku imię Stefana i Franciszki Themersonów nosi Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki.
Bibliografia:
Askanas K., Sztuka Płocka, Płock 1991
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Fotografia Stefana Themersona powyżej (z modyfikacjami) na licencji CC BY-SA 4.0: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Themerson#/media/Plik:Stefan_Themerson12.jpg
