Dr Roman (Rywen) Pakuła był synem Mojżesza Arona i Enty, w Płocku rodzina mieszkała przy ul. Grodzkiej 4. Poniżej publikujemy dwa teksty poświęcone postaci tego niezwykłego płocczanina i cenionego naukowca. Doktor Roman Pakuła – rys biograficzny przygotowany przez współpracowników z Wydziału Mikrobiologii na Uniwersytecie w […]
Jakub Zysman (1861-1926) – lekarz i społecznik, zwany „doktorem Judymem z Klimontowa”, urodził się w Zakroczymiu jako syn Hersza Bera Zysmana i Łai z Przysucherów. W latach 70. XIX wieku jego rodzina przeniosła się do Płocka. Jakub miał dziewięcioro rodzeństwa: braci Chaima (ur. 1862), Majera […]
Symcha Guterman (biogram Symchy – link) urodził się 1 września 1903 roku w Warszawie, jako syn talmudysty Menachema Mendla (ur. ok. 1870) i Bajli Gitli z Fiszmanów (ur. ok. 1872). Jego matka pochodziła z zamożnej rodziny z Kozienic nad rzeką Zagożdżonką, gdzie jej ojciec – Berek Fiszman (ur. 1831) posiadał młyn. Gutermanowie byli wielodzietną (prócz Symchy dziećmi Menachema Mendla i Bajli Gitli byli: Jankiel, Szlomo, Idka, Chaja, Mindla i Sara), kochającą, ciepłą i solidarną rodziną, w której panowała atmosfera miłości i oddania. W czasie I wojny światowej przenieśli się do Płocka, gdzie mieszkał brat Menachema Mendla – Rachmil (ur. 1875), który zawodowo zajmował się wyrobem koszyków (jego firma była zarejestrowana przy ulicy Szerokiej pod numerem 57). Symcha Guterman, po odbyciu służby w piechocie Wojska Polskiego, założył w Płocku warsztat trykotarski, w którym pracowała również jego matka i siostry. W 1930 roku był jednym ze współzałożycieli płockiego oddziału organizacji Frajhajt. Jako członek jej zarządu, stał się znanym w mieście aktywistą w zakresie działalności kulturalno-oświatowej.
W 1933 roku Symcha ożenił się z płocczanką Ewą Alterowicz (ur. 1908), córką Jakuba (1844–1919) i Nechy z Tyszmanów (ur. 1858). Rodzina matki Ewy pochodziła z Płońska. Ojcem Nechy był krawiec Nuchem Tyszman (ur. ok. 1834), matką Frajdla z Szostaków (ur. ok. 1832). Necha wyszła za mąż za pochodzącego ze wsi Młotkowo Jakuba w 1885 roku. Młodzi małżonkowie zamieszkali w Płocku przy ulicy Jerozolimskiej, a w 1886 roku urodził się ich pierwszy syn Pinkus. Necha i Jakub byli zarazem rodzicami Icka Szlamy (ur. 1892), Mojżesza (ur. 1895), Eliasza (ur. 1898), Sury (1889–1905) i Czarnej (ur. 1896). W okresie dwudziestolecia międzywojennego Icek Szlama Alterowicz pracował w Płocku jako drukarz, Eliasz Alterowicz – jako krawiec (wraz z żoną Tyszlą i córkami Chaną i Fradel mieszkał przy ulicy Kwiatka 59), Icek Szlama Alterowicz, żonaty z Gitlą z Cynamonów (ich dziećmi byli Abram Hersz i Barbara Miriam), z zawodu był zecerem. Czarna Alterowicz w 1927 roku wyszła za mąż za pochodzącego z Gostynina krawca Joska Jesiona.
Ewa Guterman utrzymywała się z krawiectwa. Wraz z Symchą i urodzonym w roku 1935 synem Jakubem mieszkali w parterowym domu u wylotu ulicy Sienkiewicza, nieopodal seminarium duchownego. Naprzeciwko mieszkali krewni ze strony Ewy: pochodząca z Kosemina Szajna Fuks z domu Alterowicz (ur. 1858) z córką Małką (ur. 1889) i jej dziećmi z pierwszego małżeństwa z Dawidem Józefem Chuczerem – Chaną Łają (Lodką) (ur. 1920) i Ickiem (ur. 1914) oraz dziećmi z drugiego małżeństwa – Jakubem Grosmanem (ur. 1928) i Sarą Grosman (ur. 1930).
Symcha Guterman poległ w powstaniu warszawskim 1 sierpnia 1944 roku. Pozostawił cenny pamiętnik, w którym spisał okupacyjne losy płockich Żydów. Ewa Guterman, która po wojnie wyszła za mąż za Szlomo Chaima Grzebienia, w latach 1945–1949 była członkinią zarządu Komitetu Żydowskiego w Płocku. W 1950 roku wyemigrowała z mężem i synem do Izraela. Jakub Guterman – artysta malarz i ilustrator, który jest członkiem kibucu Haogen, utrzymuje stały kontakt z Polską i często odwiedza rodzinne miasto, darząc je ogromnym sentymentem. II wojnę światową przeżyła także Lodka Chuczer, która była dla Jakuba Gutermana „drugą matką”. W 1950 roku wraz z mężem Felkiem wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych.
Zdjęcia ze zbiorów prywatnych Jakuba Gutermana:
Zofia Pakuła z domu Graubart była córką Abrama Nusena vel Natana (ur. 1886) i Chaji (ur. 1891). Miała starszą siostrę Jadwigę (ur. 1918). Rodzina Graubardów mieszkała przy ulicy Sienkiewicza 8. Natan Graubard był kupcem zbożowym, właścicielem składu nasion oraz nieruchomości przy ulicy Kwiatka 42. O […]
Icek Nierób urodził się 1 stycznia 1925 roku w Płocku, jako syn Abrahama i Ryfki (Reginy) z Pencherków. Abraham i Ryfka byli także rodzicami Beli (ur. 1918 rok), Miriam (ur. 1920 rok), Leona (ur. 1922 rok), Tercy (siostra bliźniaczka Icka, zmarła w 1926 roku), Romy […]
Dawid (Devi) Tuszyński – artysta malarz i mistrz miniatury, urodził się w Brzezinach 17 września 1914 roku (według zapisów zawartych w księdze meldunkowej dla miasta Brzezin), jako syn Icka Tuszyńskiego (ur. 1879) i pochodzącej z Płocka Sury z Bajboków (ur. 1890). Wkrótce po jego narodzinach rodzina Tuszyńskich przeniosła się do miasta rodzinnego matki Dawida, gdzie zamieszkała w kamienicy przy ulicy Jerozolimskiej 6.
Dawid od najmłodszych lat przejawiał zdolności plastyczne, jego prace drukowano w „Płomyku” i „Płomyczku”. Pierwszą nauczycielką rysunku Dawida była znana płocka malarka Erna Gutkind. Przed 1939 rokiem uczył się malarstwa u Abrahama Skórnika w Płocku oraz u Tadeusza Dobrowolskiego w Łodzi. Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany i brał udział w walkach pod Kutnem, Łowiczem oraz w obronie Warszawy. Następnie znalazł się na Syberii. Po wojnie wyjechał do Paryża, gdzie kontynuował swoją edukację artystyczną. W 1947 roku podjął studia w Akademii Grande Chaumiere. Tworzył wspaniałe miniatury, które przyniosły mu uznanie w świecie artystycznym, wykonywał także portrety na zamówienie m. in. Charliego Chaplina i Heleny Rubinstein. Jego prace prezentowane były m. in. we Francji, Monaco, Belgii, Hiszpanii, Izraelu i Holandii. Jednym z jego najbardziej znanych dzieł jest wielki cykl miniatur do „Księgi Psalmów Dawidowych” – Devi Tuszyński pracował nad nim ponad 20 lat. Miastu, w którym spędził swoje dzieciństwo i młodość, poświęcił z kolei cykl czarno-białych miniatur zatytułowanych „Płock”.
Jego prace znajdują się m. in. w zbiorach Muzeum Brytyjskiego oraz Muzeum Aleksandra Puszkina w Moskwie. Został odznaczony tytułem Kawalera Orderu Narodowego Legii Honorowej. W 1999 roku Rada Miasta Płocka uhonorowała go medalem „Zasłużony dla Płocka”. Zmarł 15 grudnia 2002 roku w Paryżu.
Bibliografia:
Askanas K., Sztuka Płocka, Płock 1991
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Poniżej trailer filmu “Devi, książę miniatury” w reżyserii Mariusza Orskiego:
DEVI_KSIAZE_MINIATURY_2018_Trailer from Tomasz Malinowski colorist on Vimeo.
Na mocy kontraktu zawartego dnia 1 czerwca 1824 roku z Urzędem Municypalnym miasta Płocka kupiec Jakub Lewin Szenwic (ur. 1789) otrzymał w wieczystą dzierżawę plac miejski położony przy ówczesnej ulicy Nowej (nieruchomość 258 litera E) za roczny czynsz w wysokości 10 złotych. Na placu tym […]
Kazimierz Mayzner urodził się 6 lipca 1883 roku w Warszawie, jako syn Izydora i Anny z Woldenbergów. Jego ojciec uchodził za humanistę i patriotę, był wybitnym przemysłowcem, współwłaścicielem domu handlowego, współzałożycielem Towarzystwa Akcyjnego Mayznerowskich Fabryk Cukru i administratorem cukrowni, członkiem Stowarzyszenia Techników w Warszawie oraz […]
Nasza gałąź rodziny Szeraszew pochodzi z Radziłowa i dzięki dokumentom przechowywanym w łomżyńskim oddziale Archiwum Państwowego w Białymstoku wiadomo, że w Radziłowie i okolicach Szeraszewów było wielu.
Pierwszym znanym nam z akt stanu cywilnego jest Joszka Szeraszew i dlatego jego można uznać za protoplastę rodu, chociaż wiadomo też, że jego ojcem był Lejzor (urodzony prawdopodobnie ok. 1750 roku), zaś ojcem Lejzora Herszek (urodzony prawdopodobnie ok. 1730 roku).
Joszka Szeraszew (albo Szeraśew) urodził się w Radziłowie w 1777 roku i był szynkarzem. Miał dwie żony, Girendę (1778–1827), matkę jego czterech synów: Mordechaja, Lejzora, Szemela i Jankiela, oraz Maryaszkę Klimaszewską, matkę kolejnych trojga dzieci: Abrama, Moszka i Lei. Żeniąc się z Maryaszką, Joszka był wdowcem starszym od niej o 30 lat, ona zaś panną z Radziłowa. Dokumenty podpisywał Joszka osobiście polsku, co wśród jego współczesnych wcale nie było takie częste.
Jego syn Szemel (Chemel) był solarzem, czyli zapewne handlarzem soli (ur. 1795 rok). Był żonaty z Ryfką Leybowiczówną, miał z nią czworo dzieci: Mendla i Gerszona (zmarłych w dzieciństwie) oraz Lejba (ur. 1833 rok; mojego prapradziadka) i Girendę (ur. 1837 rok).
Lejb Szemelowicz Szeraszew (1833–1908), urodzony w Radziłowie, ożenił się z Libą Gerszonsztejn (1832–1908), która według ksiąg ludności stałej miasta Płocka pochodziła z Augustowa. Mieli oni trzech synów: Abrama Chaima (ur. 1860 rok; mojego pradziadka), Jakuba Gerszona (Hersza) (ur. 1856 rok) i Szlamę Joszkę (ur. 1864 rok) – wszyscy urodzili się w Radziłowie. W latach 60. lub na początku 70. XIX wieku Lejb Szeraszew z rodziną przenieśli się z Radziłowa do Płocka. Tam (albo w Łodzi) w 1868 roku urodziła się ich córka Sara Chaja (Helena), w 1875 roku w Płocku Ruchla Łaja (zmarła bezdzietnie w 1902 roku, jako panna).
Lejb Szeraszew z rodziną wywędrował zapewne do Płocka w poszukiwaniu lepszego życia. Czy rzeczywiście okazało się ono lepsze? Zamieszkali przy ulicy Mostowej 5, a Lejb znalazł zatrudnienie jako „magazynier mostu”. W tamtym czasie na Wiśle funkcjonował most pontonowy, który rozbierano na zimę i być może nad tym właśnie złożonym mostem pieczę sprawował Lejb Szeraszew. W następnym pokoleniu rodzinnym zajęciem stało się zegarmistrzostwo. Zegarmistrzem był Jakub Gerszon, który miał zakład w kamienicy przy ulicy Kolegialnej 12. Jego brat Abram, który w latach 90. XIX wieku przeprowadził się do Łodzi, przy ulicy Andrzeja 11 prowadził tzw. agenturę – sprzedawał części do szwajcarskich zegarków i narzędzia zegarmistrzowskie. Ich siostra Sara Chaja (Helena) około 1890 roku wyszła za mąż za zegarmistrza z Płocka, Abrahama Hassyda (ur. 1868 rok). Tu urodziło się pięcioro ich dzieci: Dawid (ur. 1891 rok), Abraham Mojżesz (ur. 1892 rok), Jakub (ur. 1895 rok), Chawa (ur. 1896 rok) i Ernestyna (ur. 1899 rok). Około roku 1900 rodzina wyemigrowała do Szwajcarii, gdzie przyjęli nazwisko Gassyt i odpowiednio zeuropeizowali swoje imiona. Już w Zurichu urodziła się ich ostatnia córka, Luisa (1903–1990). Luisa nie wyszła za mąż, z zawodu była lekarką. Abraham Hassyd (Gassyt) miał zakład zegarmistrzowski w swoim domu przy Winterthurerstrasse w Zurichu. To właśnie on pomógł mojemu pradziadkowi Abramowi założyć w Łodzi ową agenturę i zapewne on dostarczał mu towar. Abram Szeraszew po przeprowadzce do Łodzi (albo i wcześniej) zmienił nazwisko na Szereszewski, a imię na Adolf. Zmarł w roku 1925. Jego żona, Helena z Frommerów, pochodziła z Krakowa (ur. 1867 rok; córka Joachima i Fanny). Zmarła w łódzkim getcie w 1941 roku i jest pochowana na cmentarzu żydowskim w Łodzi. Mieli dwie córki: Stanisławę (1896–1977) i Romę (1897–1970) oraz synka Jankiela (Jana) (ur. 1899 rok), który zmarł w kilka miesięcy po urodzeniu. Roma (moja babka) była rzeźbiarką, jedną z pierwszego rocznika studentek dopuszczonych do studiów na ASP w Krakowie, uczennicą Konstantego Laszczki.
W Płocku mieszkał Szlama Joszko, który był kupcem. Miał żonę Chaszę z domu Gombińską oraz córkę Ruchlę (ur. 1891 rok). Jakub Gerszon, najstarszy z rodzeństwa, także pozostał w Płocku. W 1881 roku ożenił się z Gołdą Dwojrą Kalmus i miał z nią 12 dzieci: Ryfkę Chaję (ur. 1883 rok), Szyję Pinkusa (ur. 1884 rok), Icka (ur. 1887 rok), Nechemię (1888–1903), Ruchlę (1889–1903), Dawida (ur. 1891 rok), Mariem (ur. 1892 rok), Józefa (ur. 1893 rok), Esterę (ur. 1895 rok), Maszę (ur. 1896 rok), Arona (1897–1900) i Leę (ur. 1901 rok).
Józef Szeraszew prowadził w latach 30. XX wieku ojcowski zakład zegarmistrzowski przy ulicy Kolegialnej 12. Ożenił się z Bronisławą Grabman i miał z nią syna Abrama (ur. 1931 rok).
Dawid ożenił się z Heną Lindner z Warszawy.
Mariem wyszła za mąż za Mojżesza Holcmana i miała córkę Gabrysię (ur. 1930 rok), oraz synka Eveza (ur. 1936 rok) [więcej o rodzinie Holcmanów – link]. Wszyscy czworo zginęli w Holokauście. Prawdopodobnie ich los podzieliły inne dzieci, wnuki i prawnuki Liby i Lejba Szeraszewów, ale nic bliższego na ich temat nie wiadomo.
Wojnę przeżyły obie córki Abrama (Adolfa) Szeraszewa (Szereszewskiego). Obie ukrywały się „na aryjskich papierach”, moja babka Roma – razem z mężem i synem. Przeżyły też dzieci Heleny (Sary Chai) Szereszewskiej w Szwajcarii. Ona sama zmarła w 1940 roku. Część jej potomków mieszka nadal w Szwajcarii, inni w Kanadzie.
Tekst: Urszula Grabowska
Fotografie pochodzą ze zbiorów prywatnych Urszuli Grabowskiej.
Fiszel Zylberberg (1909-1942), grafik i malarz, był synem handlarza Wolfa Zeliga i Heny Ruchli z Nordenbergów. Mając 16 lat wyjechał do Warszawy, gdzie prywatnie uczył się rysunku. Od 1930 roku studiował jako wolny słuchacz Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie był uczniem Władysława Skoczylasa, Felicjana […]
