Lejzor Brygart urodził się 13 marca 1893 roku, jako syn Szlamy (1842-1911) i Iski z domu Fibus (1855-1918). Szlama Brygart był z zawodu rzeźnikiem. Lejzor miał młodszego brata Dawida (ur. 1894 rok), który prawdopodobnie wyemigrował do Londynu. W 1913 roku Lejzor Brygart ożenił się z […]
Estera Golde-Stróżecka – wolnomyślicielka, aktywistka na rzecz praw kobiet, publicystka, działaczka polityczna i kulturalno-oświatowa, lekarka, urodziła się 1 sierpnia 1872 roku w Płocku, jako córka Beniamina i Liby Ruchli z Goldsztejnów. Jej ojciec był znanym w mieście kupcem, przemysłowcem i działaczem filantropijnym. Po ukończeniu Gimnazjum […]
Według zapisów archiwalnych rodzina Bomzonów (Baumzon; Bomsohn) mieszkała w Płocku od początku XIX wieku.
Mój pradziadek, Izrael Abram Bomzon (1861-1913), syn Dawida Szlamy (1826-1904) i Ruchli Łai z domu Liberman (1830-?), który był zawodowym piernikarzem, w 1901 roku poślubił Entę Szrajber (1854-Holokaust). Rodzina Bomzonów mieszkała przy dawnej ulicy Szerokiej pod numerem 30. W 1902 roku Izrael Abram Bomzon i jego żona kupili nieruchomość położoną przy ulicy Szerokiej (numer hipoteczny 64A) i byli jej właścicielami do 1905 roku. Izrael Abram i Enta mieli ośmioro dzieci : Chaima (1885-1896), Hersza Fajwela (1887-?), Bajlę Surę (1887-Holokaust), Dwojrę Ides (1889-Holokaust), Esterę (1891-Holokaust), Chawę (Ewę) (1892-1968 w Londynie), Bruchę (1897-1906) i Lejbę (1893-Holokaust).
W 1907 roku Bajla Bomzon poślubił Moszka Ejzenmana, z którym miała ośmioro dzieci. Czworo wyemigrowało do Buenos Aires przed wybuchem drugiej wojny światowej i Holokaustem. Dwie siostry, Hinda Ruchla (1917-2002; w 1949 roku zmieniła imię na „Dasza”) i Estera Małka (1910-2005; w 1953 roku zmieniła imię na „Elżbieta Maria”) przeżyły wojnę w Rosji i po wojnie wróciły do Płocka, gdzie mieszkały aż do śmierci.
Dwojra Ides Bomzon poślubiła Lajzera Brygarta w 1913 roku. Mieli czworo dzieci: Ruchlę (Rushkę; 1916-Holokaust), Iskę (Irka; 1919-Holokaust), Szmyla Szlojmę (Sam; 1920-2015 w USA) i Chankę (1927- Holokaust). W 1919 roku Lejzor i Dwojra Ides kupili nieruchomość przy ulicy Kwiatka 20 w Płocku i byli jej właścicielami do wybuchu wojny. Mieli także znany w Płocku sklep z towarami kolonialnymi, wytwarzali cukierki i pierniki. Ich firma mieściła się przy ulicy Kwiatka 28. Sam Brygart był jedynym ocalałym z rodziny i wyemigrował wraz z żoną Frymetą Menche (1922-2016) do USA, gdzie urodziły się ich dwie córki – Sandra i Leslie.
Estera Bomzon poślubiła Josefa Hersza Cynamona w 1913 roku, mieli oni czworo dzieci: Izraela Abrama (1914-2003 w Izraelu), Chanę (1917-Holokaust), Lajzera (1922-Holokaust) i Ruchlę (1926-Holokaust). Izrael był jedynym ocalałym z rodziny i przybył do Izraela (Palestyny) jako żołnierz armii generała Andersa.
Chawa wyjechała z Płocka w 1910 roku, aby zamieszkać w Londynie w Anglii, gdzie poślubiła Icka (Izaaka) Wagnera, z którym miała troje dzieci. Po śmierci Icka wyszła za mąż za Davida Goldinga w 1923 roku, z którym miała pięcioro dzieci.
Mój dziadek, Lejb Bomzon, który był cukiernikiem, poślubił Taubę Żeleźniak (córkę Chaima Josefa i Chany z domu Motyl) w 1917 roku. Mieli oni troje dzieci: Izraela Abrama (Julius; 1918-1996 w Izraelu), Icka Jakuba (Kuba; 1922 -Holokaust) i Chanę (1926-Holokaust). Moi dziadkowie wraz z trójką dzieci mieszkali w jednym z mieszkań przy ulicy Bielskiej 33, nieruchomości należącej do Hersza Józefa Bochenka i Fajgi Pencherek. Mój ojciec Julius był jedynym ocalałym z rodziny. Nigdy nie mówił o swoim dzieciństwie i utraconej rodzinie, nigdy też nie wrócił do Płocka. W 1947 roku wraz z żoną Bellą Kociołek (ur. 1924) i jedynym synem Lionelem (Arieh; ur. 1947) wyjechał do Sydney w Australii. W 1990 roku wraz z żoną przeprowadził się do Izraela, by zostać patriarchą rodziny Bomzon. Arieh poślubił Therle (Tova) Hoffmann (ur. 1947) w 1972 roku w Johannesburgu w Południowej Afryce. Mają trzech synów: Wayne’a (Ze’ev; ur. 1973), Keitha (Ilan; ur. 1975) i Davida (ur. 1977). W 1981 roku Arieh i jego rodzina wyemigrowali do Izraela.
Arieh (Lionel) Bomzon
Stanisław (Salomon) Posner urodził się 21 listopada 1868 roku jako syn Leona i Matyldy z Bornsteinów. Jego ojciec należał do gorliwych propagatorów kierunku asymilatorskiego, wiele jego artykułów drukowała warszawska „Jutrzenka”. Siostrą Stanisława Posnera była Malwina Garfeinowa-Garska – pisarka i publicystka, autorka Gromnic (1907) i Powieści […]
Rudold (Chaim Rubin) Oberfeld urodził się 14 listopada 1859 roku, jako syn Jakowa i Ruchli z domu Nejmark. Jego żoną była Franciszka z Bernsztejnów. Oberfeld był absolwentem Gimnazjum Gubernialnego w Płocku oraz studiów prawniczych na Uniwersytecie Warszawskim. Po studiach pracował w Płocku jako adwokat (jego […]
W 1870 roku sukcesorzy Ojzera Lewity zakupili od Magistratu miasta Płocka za kwotę 1000 rubli w srebrze plac graniczący od południa z ulicą Misjonarską, od zachodu z zabudowaniami więziennymi, od północy i wschodu z ogrodem i posesją Jakuba Strzeszewskiego, zwany odtąd „placem kupca Ojzera Lewity”, pod budowę szpitala żydowskiego. W komitecie budowy szpitala znalazło się 31 osób, w tym Icek Fogel, Ludwik Flatau, Dawid Woldenberg, Józef Askanas, Markus Pantofel i Fiszel Czapka.
Ordynatorem i nadzorcą Szpitala żydowskiego im. Izaaka Fogla, uruchomionego w 1872 roku, został doktor Zygmunt Perkahl. Wg danych z 1891 roku szpital mieścił 25 łóżek dla chorych wewnętrznych i chirurgicznych, funkcjonował tu także oddział dla umysłowo chorych. Do lutego 1915 roku szpital pozostawał pod zarządem Rady Gubernialnej Dobroczynności Publicznej. Od 15 lutego do 9 września 1915 roku pieczę nad nim sprawował Komitet Obywatelski, następnie pozostawał pod zarządem Magistratu miasta Płocka. W styczniu 1916 roku chorych przeniesiono do szpitala św. Trójcy, a w opróżnionym gmachu urządzono szpital dla chorych zakaźnych, utrzymywany kosztem kasy miejskiej i z opłat za kuracje.
16 czerwca 1924 roku szpital został zwrócony gminie wyznaniowej żydowskiej. W okresie międzywojnia dyrektorem szpitala był doktor chorób wewnętrznych Izaak Feinberg, ordynatorem chirurg Władysław Frankowski. Ze szpitalem zawodowo byli związani także: laryngolog Matjas Marienstras, chirurdzy Chaskiel vel Jerzy Bresler i Weinberg Peretz oraz lekarze chorób wewnętrznych – Hersz Kadysz, Witold Kirszensztejn i Jakub Winogron.
Bibliografia:
Nowak G., Wojciechowska A., Żydowski Płock – architektoniczne wizje i realizacje, Płock 2014
Maurycy Fajans (1827-1897) – kupiec i przemysłowiec, był synem sieradzkiego kupca Hermana i Leontyny z Konów. Jego bratem był znany warszawski fotograf i właściciel zakładu litograficzno-fotograficznego Maksymilian Fajans (1825-1890). Maurycy Fajans był przedstawicielem spółki udziałowej żeglugi parowej na Wiśle we Włocławku hr. Andrzeja Zamoyskiego, następnie […]
Mykwa, która istniała jeszcze zanim powstał piękny budynek będący dziś siedzibą Płockiej Galerii Sztuki. Kamienica, w której mieściła się siedziba Towarzystwa Opieki nad Dziećmi Żydowskimi oraz Schroniska dla Bezdomnych Dzieci Żydowskich. Prawdziwy dom rabina – w odróżnieniu od nazywanego tak popularnie budynku przy ulicy Kwiatka, […]
Stefan Themerson urodził się 25 stycznia 1910 roku jako syn Chaima Mendla vel Mieczysława Themersona (1871-1930) – lekarza medycyny, literata i publicysty, oraz Sary Liby vel Salomei z domu Smulewicz. W 1928 roku ukończył Gimnazjum Państwowe im. Władysława Jagiełły w Płocku. W tym samym roku wyjechał na studia do Warszawy. Studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim oraz architekturę na Politechnice Warszawskiej. Pod koniec lat 20. XX wieku rozpoczął eksperymenty z fotografią i filmem, zajmował się m.in. fotogramami oraz fotomontażami. W 1931 roku ożenił się z Franciszką Weinles, z którą zrealizował (do 1937 roku), przy użyciu nowatorskich technik, sześć filmów awangardowych m. in. “Aptekę” (1930) i “Europę” (1932). W 1937 roku Stefan i Franciszka Themersonowie wyjechali do Paryża. Na początku września 1939 roku zgłosili się na ochotników do armii polskiej we Francji. Po kapitulacji Francji wyjechali do Londynu, gdzie osiedlili się na stałe. Stefan Themerson był autorem wielu powieści groteskowo-filozoficznych, m.in. “Wykład Profesora Mmaa” (1953), “Kardynał Pölätüo” (1961), “Tom Harris” (1967), “Euklides był osłem” (1986), “Wyspa Hobsona” (1988). Był także autorem popularnych utworów dla dzieci m.in. “Pan Tom buduje dom” (1938) i “Przygody Pędrka Wyrzutka” (1951). W latach 1943-1946 Themerson współpracował z londyńskim miesięcznikiem „Nowa Polska”. W 1948 roku założył wraz z Franciszką wydawnictwo Gaberbocchus Press, którego celem było wydawanie tzw. bestlookerów (książek o oryginalnej szacie graficznej). Zmarł w Londynie 6 września 1988 roku.
Stefan Themerson uważany jest za jednego z bardziej oryginalnych artystów dwudziestowiecznej awangardy. W jego rodzinnym mieście upamiętnia go tablica na ścianie domu przy ulicy Grodzkiej 5, w którym się urodził i spędził dzieciństwo. Od 2010 roku w Płocku organizowany jest Festiwal Themersonów, a od początku 2019 roku imię Stefana i Franciszki Themersonów nosi Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki.
Bibliografia:
Askanas K., Sztuka Płocka, Płock 1991
Przedpełski J., Stefański J., Żydzi płoccy w dziejach miasta, Płock 2012
Fotografia Stefana Themersona powyżej (z modyfikacjami) na licencji CC BY-SA 4.0: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Themerson#/media/Plik:Stefan_Themerson12.jpg
Sukkot (Święto Namiotów, Święto Szałasów) to święto upamiętniające wyjście Izraelitów z Egiptu i wędrówkę po pustyni, podczas której doświadczali oni bezpośredniej opieki boskiej. Na czas tego święta budowane są szałasy (kuczki), w których spożywa się posiłki, niekiedy też sypia, dla przypomnienia szałasów, w jakich przebywali […]
