Abram Mojżesz Widawski – lekarz chorób wewnętrznych, urodził się 21 maja 1893 roku, jako syn Mendla i Maszy z Płockierów. Studia medyczne ukończył w 1925 roku w Warszawie. Początkowo praktykował w Wyszogrodzie. Żoną Abrama Mojżesza Widawskiego była Dyna Ryfka z domu Sztern. W Wyszogrodzie urodził się ich syn Leon (3 marca 1928 roku). Od 1931 do 1940 roku rodzina Widawskich mieszkała w Płocku przy ulicy Bielskiej 15 w domu Moszka Arona Sadzawki. Abram Mojżesz Widawski był właścicielem sąsiedniej kamienicy pod numerem 17. Podczas II wojny światowej Abram Mojżesz Widawski z żoną i synem został przez byłe władze okupacyjne niemieckie wysiedlony do Częstochowy. Zmarł na początku 1942 roku na tyfus plamisty, podobnie jego żona Dyna Ryfka (w kwietniu tego roku) oraz syn Leon (w pierwszej połowie marca tego roku).

Abram Mojżesz Widawski

Alter vel Artur Paltych Ber urodził się 25 marca 1908 roku w Płocku, jako syn Chaskiela vel Henryka, z zawodu handlowca, oraz Dwojry vel Doroty z domu Wajnrajch, która pochodziła z mazowieckiej wsi Tursk. W 1916 roku Alter wstąpił do pierwszej klasy Gimnazjum Humanistycznego, które ukończył ze świadectwem dojrzałości w roku 1924. W 1926 roku rozpoczął studia na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego, który ukończył ze stopniem lekarza weterynaryjnego w 1931. W tym samym roku na łamach lwowskiego kwartalnika „Rozprawy biologiczne z zakresu medycyny weterynaryjnej, rolnictwa i hodowli” ukazał się jego pierwszy artykuł poświęcony zagadnieniu brucelozy zatytułowany Najnowsze prace o pałeczce Banga. Pałeczka Banga stała się tematem kolejnych jego artykułów ogłaszanych w kwartalniku „Medycyna Doświadczalna i Społeczna”, tygodniku „Warszawskie Czasopismo Lekarskie”, którego jednym ze współzałożycieli był Edward Flatau, „Zeitschrift für Infektionskrankheiten, Parasitäre Krankheiten und Hygiene der Haustiere”, „Comptes Rendus des Séances de la Société de Biologie. Société de Biologie de Varsovie” oraz wspomnianych wyżej „Rozpraw biologicznych z zakresu medycyny weterynaryjnej, rolnictwa i hodowli”. Ber ogłosił także drukiem liczne prace naukowe z dziedziny bakteriologii, hematologii i farmakologii doświadczalnej oraz szereg artykułów popularnonaukowych z dziedziny weterynarii i bakteriologii w „Kurierze Porannym”. W 1931 roku wstąpił na Wydział Lekarski Uniwersytetu w Warszawie, który ukończył w 1935 roku. Od 1928 do 1933 roku pracował w Zakładzie Bakteriologii Wydziału Weterynaryjnego Uniwersytetu w Warszawie, przy czym w latach 1931–1933 wykonywał prace zlecone i subsydiowane przez Wydział Higieny Ligi Narodów. Od 1932 do 1936, tj. od chwili powstania do likwidacji, pracował w charakterze kierownika Pracowni Biologicznej Zakładów Przemysłowych w Boryszewie, gdzie prowadził wraz ze Stefanem Kramsztykiem m.in. badania nad ubocznym działaniem związków salicylowych oraz leczniczym działaniem czynników przeciwanemicznych, których wyniki publikował na łamach „Warszawskiego Czasopisma Lekarskiego” i „Nowin Lekarskich”.

W 1934 roku Alter Ber brał udział w Międzynarodowym Zjeździe Anatomów, na którym wygłosił odczyt poświęcony badaniom nad ciałkami Kurloffa Folia morphologica. O jego pozycji naukowej świadczy zaszczytne odznaczenie, które uzyskał za prace o pałeczce Banga, przyznane przez Komisję Narodową Zrzeszenia Lekarzy Weterynaryjnych w Polsce na Zjeździe Krajowym w Krakowie w 1935 roku. W roku następnym uzyskał tytuł i stopień doktora medycyny weterynaryjnej na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego (praca doktorska pt. Badania krwi i ciepłoty wewnętrznej u świnek morskich i królików zakażonych pałeczką Banga). Praktykę rzeźnianą odbył w rzeźni w Płocku pod kierunkiem dr. Bolesława Biesiekierskiego oraz w Laboratorium Bakteriologicznym przy Rzeźni Warszawskiej pod kierunkiem dr. Malickiego. W 1936 roku brał udział w Ogólnopolskim Zjeździe Mikrobiologów i Epidemiologów w Łodzi, gdzie wygłosił odczyt pt. Badanie krwi a patogeneza choroby Banga, opublikowany następnie na łamach „Medycyny Doświadczalnej i Społecznej”. W tym samym roku ukazały się drukiem: Wpływ usunięcia śledziony na obraz krwi oraz Posiewy ze krwi i narządów u świnek na łamach „Wiadomości Weterynaryjnych”, Obraz krwi u zakażonych świnek i Ciepłota wewnętrzna u zwierząt zakażonych w „Medycynie Doświadczalnej i Społecznej” oraz L’infection des rats avec le bacille de Bang w „Comptes Rendus des Séances de la Société de Biologie. Société de Biologie de Varsovie”. Po odrzuceniu podania w płockim magistracie, Alter Ber pracował naukowo w Zakładzie Histologii i Zakładzie Bakteriologii Wydziału Weterynaryjnego Uniwersytetu Warszawskiego. Pod koniec lat 30. prowadził przy współpracy z Józefem Flaksem, również rodowitym płocczaninem, badania nad hormonalnym leczeniem nowotworów. W 1939 roku na rynku wydawniczym ukazała się jego książka pt. Zarys endokrynologii w świetle współczesnych badań – była to nowatorska w polskim piśmiennictwie monografia, która stanowiła próbę zaprezentowania całokształtu problematyki endokrynologicznej. Stała się ona zarazem punktem wyjścia dla pracy, która pod postacią podręcznika zatytułowanego Endokrynologia ukazała się dwa lata po zakończeniu II wojny.

Zmobilizowany z racji swego zawodu do służby “S” na wypadek wojny bakteriologicznej, Ber brał czynny udział w kampanii wrześniowej w randze szeregowca. Po klęsce Polski dostał się do niewoli rosyjskiej, następnie niemieckiej i przebywał w obozie jenieckim Stalag VIII C w Żaganiu. Po powrocie do Warszawy i do lipca 1941 roku pracował w szpitalu żydowskim przy ul. Dworskiej na Czystem. W getcie, do którego przesiedlono jego najbliższą rodzinę z Płocka, mieszkał przy ulicy Chłodnej. Latem 1941 roku Ber przystał na propozycję prezesa Judenratu w Płońsku, Jakuba Ramka, objęcia stanowiska lekarza w tamtejszym getcie. Do zadań Bera należało prowadzenie szpitala oraz wszystkich innych działów służby zdrowia i higieny publicznej. Własnymi siłami zorganizował w płońskim getcie łaźnię dla chorych oraz aptekę. Podlegały mu także getta w Nowym Dworze i Nowym Mieście. W grudniu 1942 roku Ber wyruszył wraz z żoną transportem likwidującym getto w Płońsku do Oświęcimia. Udało im się uciec i ukryć w Warszawie pod nazwiskiem “Borowscy”.

Okres wojennej zawieruchy wbrew pozorom nie przerwał kontaktu Bera ze światem nauki, m.in. opracował wspólnie z prof. Zygmuntem Szymanowskim podręcznik bakteriologii szczegółowej chorób zakaźnych oraz przetłumaczył podręcznik dla studentów weterynarii Alfreda Trautmanna i Josefa Fiebigera pt. Histologia i mikroskopowa anatomia porównawcza zwierząt domowych.

W okresie od lutego do listopada 1945 roku Ber wykładał na Wydziale Weterynaryjnym oraz Lekarskim Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Tu też habilitował się – podstawą stała się jego praca, którą napisał w czasie wojny pt. Przypadek guza jajnika – Dysgerminoma ovarii – przebadany hormonalnie. Jesienią 1945 roku powierzono mu kierownictwo Katedry Endokrynologii na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Łódzkiego. Był autorem trzech monografii: Hormony roślin zielonych, grzybów i bakterii, Rozważania nad zespołem Cushinga oraz Endokrynologia a współczesna biologia, brał także udział w opracowaniu m.in. sześciu podręczników oraz słownika biologicznego.

W 1949 roku Artur Ber był inicjatorem powołania Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego. Na I Zjeździe Towarzystwa, które odbyło się w 1951 roku, wybrano go Prezesem Zarządu Głównego oraz redaktorem wydawnictwa „Endokrynologia Polska”. Był zarazem członkiem Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego, a także wchodził w skład komitetu redakcyjnego czasopisma „Acta Biologiae Experimentalis”.

W 1956 roku Artur Ber wyjechał do Izraela. Po wyjeździe z Polski opublikował jeszcze około 70 prac naukowych, pełniąc zarazem funkcję kierownika wydziału endokrynologii w Szpitalu Beilinson. Zmarł 9 marca 1977 roku w wyniku niewydolności układu krążenia po przebyciu dwóch zawałów serca.

Artur Ber