POPRZEDNIA STRONA NASTĘPNA STRONA
W 1822 roku władze gminy żydowskiej wystąpiły z inicjatywą urządzenia w Płocku szpitala na sześć osób. W tym celu Dozór Bóżniczy zawarł kontrakt z Izraelem Notą Wróblem, sukcesorem domu położonego przy ulicy Reformackiej, na wynajem pomieszczeń na szpital dla ubogich chorych. Szpital funkcjonował w tym miejscu przez kolejnych 14 lat.
W 1834 roku powstał Komitet Szpitala Starozakonnych Województwa Płockiego, w skład którego weszli Markus Kazriel Dancygier, Landau Kempner, Henryk Beck, Lewin Jakub Szenwic, Rywen Kenigsberger, Wolf Lipski oraz Hersz Turkieltaub. Dwa lata później w Płocku został zorganizowany nowy szpital dla Żydów guberni płockiej, dla 40 chorych. Inicjatywa ta została wsparta finansowo przez Markusa Kazriela Dancygiera, Wolfa Lipskiego, Jakuba Lewina Szenwica, Landaua Kempnera, Mejera Kohna, Markusa Zaksa, Joachima Flataua, Samuela Majeransa, Nuchema Globusa, Szmargę Olszewca, Abrama Goldmana, Judę Rotsztejna, Samuela Poznersohna, Chaima Tykocinera i Icka Stemberga. Szpital mieścił się w domu przy ulicy Płońskiej. Do ustanowionej przy szpitalu Rady Szczegółowej Opiekuńczej powołani zostali Landau Kempner, Markus Kazriel Dancygier, Henryk Beck, Wolf Lipski, Hersz Turkieltaub, Lejzer Kohn, Szmarga Olszewiec oraz Michał Goldberg. Opiekunem szpitala został mianowany Landau Kempner, a po jego śmierci, w 1838 roku, Markus Kazriel Dancygier.
W 1840 roku gmina żydowska w Płocku nabyła nieruchomość oznaczoną numerem hipotecznym 220 położoną przy ulicy Ostatniej – zakupiony dom miał zostać przeznaczony na szpital, a usytuowany przy nim plac na powiększenie terenu mieszczącego się nieopodal cmentarza żydowskiego. W 1842 roku szpital żydowski w Płocku został jednak zlikwidowany, a pacjenci przez kolejne lata byli wysyłani na leczenie do szpitala żydowskiego w Warszawie.
W 1864 roku bracia Natan, Chaskiel i Markus Szenwicowie – sukcesorzy kupca zbożowego Jakuba Lewina Szenwica, ofiarowali gminie blisko 2500 rubli z przeznaczeniem tej kwoty na budowę nowego szpitala żydowskiego. W 1867 roku Ludwik Lewita, w imieniu spadkobierców Ojzera Lewity, przekazał na jego budowę 700 rubli, a dwa lata później Gustaw Fogel, spełniając ostatnią wolę swojego ojca Icka Fogla, zobowiązał się wystawić kompletnie urządzoną placówkę na 30 łóżek.
Ojzer Lewita (ok. 1815-1867) – znany płocki filantrop (m.in. odnawiał z własnych funduszy kościoły i cmentarze oraz wspomagał finansowo i materialnie ubogich członków gminy żydowskiej), był synem Icka i Pessy z Sobotków, którzy w Płocku zajmowali się handlem solą. W latach 30. i 40. XIX wieku Ojzer Lewita prowadził w Płocku szynk, następnie handel trunków zagranicznych i towarów bawełnianych. Był także kupcem zbożowym, transportował berlinkami żyto z Warszawy do Berlina. W 1861 roku został wybrany jednym z członków Rady Powiatowej.
W 1870 roku sukcesorzy Ojzera Lewity kupili plac przy ulicy Misjonarskiej, zwany odtąd „placem kupca Ojzera Lewity”, pod budowę szpitala żydowskiego. W tym samym czasie kilku mieszkańców miasta postanowiło zebrać dodatkowe sumy w celu powiększenia funduszu szpitalnego. Wśród inicjatorów zbiórki był płocki rabin Lejb Abrahamowicz Rakowski (ok.1817-1893). Znaczniejsze kwoty wpłacili m.in. Ludwik Flatau, Dawid Chaim Segał, Markus Szenwic, Dawid Woldenberg, Chaim Goldman, Ludwik Lewita oraz Markus Frenkiel Wolfsohn. Mając w ten sposób zapewniony fundusz w wysokości 6000 rubli, przystąpiono do budowy szpitala. Wybrano komitet złożony z 31 osób, w skład którego weszli m.in. Kiwa Kon, Ludwik Flatau, Ludwik Lewita, Jakub Neumark, Dawid Woldenberg, Józef Askanas, Markus Pantofel oraz Fiszel Czapka.
Uroczystość poświęcenia szpitala miała miejsce 8 grudnia 1872 roku. Wzięli w niej udział m.in. gubernator, urzędnicy cywilni i wojskowi, duchowni wyznania prawosławnego, ewangelickiego i mojżeszowego, członkowie komitetu budowy oraz wielu mieszkańców Płocka.
Pierwszym kuratorem czyli opiekunem honorowym szpitala żydowskiego w Płocku został Gustaw Fogel, któremu udało się, dzięki sprawnemu zarządzaniu, powiększyć jego fundusze o ponad 2000 rubli, a także urządzić park angielski dla użytku chorych. Ponieważ przy szpitalu mieściła się bożnica, Fogel podarował na własność bractwa Miszmorim rodały i pokaźną bibliotekę o wartości przeszło 400 rubli.
W 1876 roku Gustawa Fogla zastąpił „znany ze swej gotowości do ofiar” Markus Szenwic (1830-1894), bankier, członek Rady Dobroczynności Publicznej, starszy zgromadzenia kupieckiego miasta Płocka oraz przewodniczący gminy żydowskiej, który został jednomyślnie wybrany kuratorem szpitala przez Radę Opiekuńczą Guberni Płockiej.
Gustaw Fogel urodził się 20 września 1835 roku jako Gerszon Lejb w rodzinie Icka (ok. 1806-1869) i Raszy z Marsapów. Gustaw Fogel był kupcem zbożowym. W rodzinnym Płocku, ale i w Warszawie, znany był jako wielki filantrop: wspierał finansowo ubogą ludność przeznaczając znaczne kwoty m.in. na zakup drewna opałowego, udzielał stałej pomocy materialnej szkole religijnej Talmud-Tora. Z jego inicjatywy w Płocku został utworzony stały fundusz, od którego procenty miały być przeznaczane na wsparcie dla biednych wdów. Był także głównym inicjatorem założenia Towarzystwa Spożywczego i Kasy Pożyczkowej „Zgoda” w Płocku. W 1863 roku ożenił się w Warszawie z Gabrielą z Zabłudowskich, która również angażowała się czynnie w działania filantropijne. Ostatnie lata swojego życia Gustaw Fogel spędził w Wiesbaden. Zmarł 27 lutego 1903 roku. Na podstawie aktu notarialnego sporządzonego u notariusza Lubowidzkiego w Płocku dnia 23 maja 1903 roku, Gabriela Fogel przekazała na rzecz Żydowskiego Towarzystwa Dobroczynności darowiznę w wysokości 400 rubli.
Od 1890 roku kuratorem szpitala żydowskiego był pochodzący z miasta Kopyl w guberni mińskiej Abraham Jakub Paperna (1841-1919). Abraham Jakub Paperna od 1869 roku był związany z płocką dwuklasową żydowską szkołą elementarną męską (w latach 1872-1898 pełnił funkcję pierwszego nauczyciela tej szkoły). Był zarazem nauczycielem religii mojżeszowej w Gimnazjum Męskim i Gimnazjum Żeńskim w Płocku. Paperna był związany z ruchem oświatowym – Haskalą, pozostawił po sobie znaczny wkład do literatury rosyjskiej i hebrajskiej w postaci wielu książek i artykułów.
Pierwszym ordynatorem Szpitala Żydowskiego im. Izaaka Fogla był lekarz i chirurg Kazimierz Gurbski (1848-1878). Gurbski kształcił się pod okiem lekarza chirurga Polikarpa Girsztowta (1827-1877), był jego asystentem, następnie otrzymał posadę w Płocku. Pracował w dziedzinie literatury lekarskiej, prócz wielu artykułów drukowanych w „Gazecie Lekarskiej”, przełożył „Anatomię opisową ciała ludzkiego” („Lehrbuch der Anatomie” von Quain-Hoffmann), która ukazała się w „Bibliotece Umiejętności Lekarskich”.
Przez 23 lata ordynatorem szpitala żydowskiego w Płocku był doktor Zygmunt Perkahl (1848-1902) – zdolny chirurg, cieszący się dużą praktyką lekarską i szczerym uznaniem swoich pacjentów. Był on zarazem lekarzem Gimnazjum Gubernialnego, a w uznaniu zasług na polu lecznictwa został powołany w 1899 roku na honorową godność prezesa Płockiego Towarzystwa Lekarskiego. Po śmierci Zygmunta Perkahla ordynatorem został mianowany doktor Izaak Feinberg, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Feinberg zrzekł się swojej pensji na okres 5 lat, dzięki czemu szpital żydowski zyskał ofiarę w wysokości 2000 rubli.
Według danych z 1891 roku, w szpitalu żydowskim mieściło się 25 łóżek dla pacjentów wewnętrznych i chirurgicznych, funkcjonował tu także oddział dla osób chorych psychicznie. Do szpitala w wyjątkowych sytuacjach przyjmowano również chrześcijan. W 1899 roku przy szpitalu żydowskim zostało urządzone ambulatorium dla chorych przychodnich, a pod koniec tego roku oddział dla położnic – w tym celu wydzielono dwa pomieszczenia wyłącznie przeznaczone dla rodzących kobiet, które dotychczas musiały przebywać wraz z chorymi pacjentami.
Za leczenie szpitalne ustanowione były opłaty. Koszt utrzymania jednego chorego na dobę wynosił początkowo 33 kopiejki. Chorzy lepiej sytuowani finansowo płacili sami, jednocześnie egzekwowano od mieszkańców płockiego okręgu bożniczego składki za biednych Żydów na rzecz płockiego szpitala im. Izaaka Fogla. Nieznaczny dochód szpital miał zarazem ze sprzedaży Żydom palm i rajskich jabłek. Niestałe dochody szpitalne pochodziły z dobrowolnych datków zbieranych w czasie kwest po mieście i ofiar wrzucanych do specjalnych puszek oraz organizowanych przez członków gminy żydowskiej w Płocku różnego rodzaju wydarzeń (przedstawień, balów, loterii fantowych i wycieczek).
W 1913 roku szpital został wsparty kwotą 1000 rubli, która pochodziła z zapisu testamentowego Chaima Kiwy Plucera vel Sarny. Suma ta została przeznaczona na założenie instalacji oświetlenia elektrycznego w szpitalu, zakup przyrządu do sterylizacji instrumentów, aparatu dezynfekcyjnego, 12 łóżek z materacami, 15 sztuk odzieży, 15 letnich i 15 zimowych fartuchów, chodników, zasłon oraz mebli w salach i korytarzu szpitalnym.
Według danych z 1901 roku w Szpitalu Żydowskim im. Izaaka Fogla leczyły się 143 osoby. W roku następnym szpital przyjął 176 pacjentów. W 1910 roku opłata za leczenie miejscowych pacjentów wynosiła 50 kopiejek na dobę, zamiejscowych – 70. W 1909 roku udzielono pomocy 146 chorym.
Szpital pozostawał pod zarządem Rady Gubernialnej Dobroczynności Publicznej do lutego 1915 roku. Od 15 lutego do 9 września 1915 roku pieczę nad nim sprawował Komitet Obywatelski, następnie przeszedł pod zarząd Magistratu miasta Płocka. W styczniu 1916 roku chorych przeniesiono do szpitala św. Trójcy, a w opróżnionym gmachu urządzono szpital dla chorych zakaźnych, utrzymywany kosztem kasy miejskiej i z opłat za kuracje. Po zakończeniu I wojny światowej szpital został przekazany przez władze polskie gminie żydowskiej, następnie oddany do użytku publicznego. Na czele szpitala stanął cieszący się ogólnym zaufaniem dr Józef Kunig, chirurgiem naczelnym został dr Władysław Frankowski, ordynatorami doktorzy Izaak Feinberg, Mieczysław Themerson, Chaskiel vel Jerzy Bresler oraz Strzyg. Gospodarką szpitala opiekowała się specjalna komisja, wyłoniona ze składu gminy żydowskiej.
Przed wybuchem II wojny światowej dyrektorem administracyjnym szpitala był Beniamin Luszyński, Bina Plucer była zatrudniona na stanowisku kierowniczki placówki, Hela Guterman, Regina Medalion, Basia Gecel i Sara Hazan pracowały jako pielęgniarki, a Szyja Szlama i Sara Rozenfeld – sanitariusze.
Jak wspominał Abram Szmul Plucer, częste kryzysy gospodarcze, które dotykały ludność żydowską w Płocku, odcisnęły swoje piętno na szpitalu i nierzadko bardzo trudno było pokryć deficyty placówki, które zazwyczaj wyrównywała kasa gminy żydowskiej, jeśli miała na to środki. Szpital jednak przetrwał i rozwijał się dzięki lojalności personelu i poświęceniu kierującego nim komitetu społecznego. Mimo skromnego wyposażenia zdołał utrzymać odpowiedni poziom medyczny i cieszył się renomą nie tylko wśród ludności żydowskiej – zdarzało się, że do jego drzwi pukali również chrześcijańscy pacjenci. Od czasu do czasu poważne operacje wykonywali lekarze wizytujący, a także medycy ze szpitala św. Trójcy w Płocku.
Pod koniec lat 30. dzienny koszt leczenia jednego pacjenta, w zależności od choroby, wynosił od 3 złotych (choroby psychiczne) do 4 złotych i 80 groszy (choroby wymagające interwencji chirurgicznej). Wartość szpitala żydowskiego w zakresie pomocy społecznej dla potrzebujących była ogromna. Biedni pacjenci otrzymywali leczenie bezpłatne, a wielu z nich było hospitalizowanych przez bardzo długi czas.
